Holandia krajem różnorodnym
Holandię można zaliczyć do jednego z mniejszych krajów europejskich biorąc pod uwagę jej obszar geograficzny, który zajmuje niecałe trzydzieści cztery tysiące kilometrów kwadratowych powierzchni. Jej teren jest tym samym, prawie dziesięciokrotnie mniejszy od terenów należących do Polski. Na jej obszarze żyje aktualnie niespełna 17,2 miliona osób[1]. Zdecydowana większość społeczeństwa to obywatele Holandii, bo 79.3%. Co ciekawe Polacy stanowią nieco ponad pół procenta populacji[2]. Zróżnicowanie religijne kraju jest ogromne. Około 50% społeczeństwa stanowią osoby, które nie identyfikują się z żadnym wyznaniem, pozostała połowa to między innymi Katolicy (23.7%), Protestanci (15.5%), wyznawcy Islamu (4.9%)[3].
Nie jest jednak tajemnicą, że Holandia od wieków przyciąga migrantów z całego świata. Tradycja sięga już XVI wieku. Największy jednak przypływ migrantów odnotowano
w latach 60. XX wieku[4]. Było to związane z masową rekrutacją siły roboczej z krajów takich jak: Włochy, Hiszpania, Portugalia, Turcja, Grecja, Maroko czy Jugosławia[5]. Rok 1975 również miał duże znaczenie dla populacji imigranckiej kraju. Był to rok, w którym była kolonia holenderska – Surinam – odzyskała niepodległość i zdecydowana część jej populacji emigrowała do Holandii[6].
W statystykach dotyczących zróżnicowania holenderskiego społeczeństwa, prowadzonych przez holenderskie organizacje wyróżnia się dwa pojęcia allochtonen i autochtonen.
To pierwsze odnosi się do osób, których przynajmniej jedno z rodziców urodziło się poza Holandią, drugie natomiast do osób, których oboje rodzice są Holendrami. Pozwala to na używanie etnicznych, a nie rasowych kategorii względem określania obywateli[7]. Melissa F. Weiner w swoim artykule sugeruje, że taki podział prowadzi do dyskryminacji
w społeczeństwie, szczególnie na tle rasowym. Osobiście jednak nie posuwałabym się do aż tak dalekich wniosków, lecz pozostawiam to do własnej refleksji.
Święta pod znakiem rasizmu?
Dlaczego więc w kraju przepełnionym różnorodnością, tolerancją religijną, etniczną
i seksualną co roku podejmowana jest dyskusja na temat kontrowersyjnego wizerunku jednej z postaci symbolizującej tradycje świąteczne w kraju? Aby odpowiedzieć na to pytanie, muszę nieco opowiedzieć kim jest Zwarte Piet, i jaka jest jego historia.
Tradycją jest, że co roku w niedzielę, która przypada na połowę listopada Sinterklaas (Święty Mikołaj), wraz z łodzią pełną swoich pomocników Zwarte Pieten (Czarnych Piotrusiów), przypływa do Amsterdamu. Następnie przesiada się na białego konia i odbywa się ogromna parada. To samo wydarzenie powtarza się również w innych częściach kraju, a także
w niektórych częściach Belgii[8]. Następnie, zgodnie z tradycją Sinterklaas odwiedza domy w nocy z piątego na szóstego grudnia i rozdaje dzieciom prezenty. Prezenty są dostarczane przy pomocy Zwarte Piet, którego zadaniem jest wejście do komina i pozostawienie upominków. Wydawać by się więc mogło, że sama tradycja nie jest w żadnym aspekcie kontrowersyjna. Największy problem jednak wynika ze sposobu, w jaki przez dziesiątki lat był przedstawiany Zwarte Piet.
Pomocnik Świętego Mikołaja był bowiem, (wciąż jednak zdarza się, że jest) osobą
w stroju pazia z pomalowaną twarzą na czarno, mocno podkreślonymi czerwonymi ustami, peruką z kręconymi czarnymi włosami oraz złotymi kolczykami w uszach. Nie trudno
o interpretacje tego stroju jako rasistowskie przedstawienie osób Czarnych, a taki obraz Zwarte Piet pojawiał się nie tylko na przedświątecznych paradach, ale również w holenderskiej telewizji już od lat 50.[9].
W 2011 roku paradzie z okazji przybycia Sinterklaas do Holandii towarzyszyły również protesty osób sprzeciwiających się sposobowi w jaki przedstawiany jest Zwarte Piet[10].
W 2014 roku premier Mark Rutte powiedział „Zwarte Piet jest Czarny i nie mogę tego zmienić, ponieważ jego imię to Czarny Piotruś”[11]. Słowa te wzbudziły ogromne kontrowersje. Zwolennicy pozostawienia wizerunku Zwarte Piet takim, jaki jest argumentują swoje stanowisko powinnością podtrzymania holenderskiej tradycji, jak również odwołują się do dziecięcej niewinności, jako że zwyczaj jest kierowany głównie do dzieci[12]. Osoby przeciwne takiemu wizerunkowi mówią z kolei, że jest on szkodliwy społecznie i prowadzi do dyskryminacji na tle rasowym, a to, co jest w całej sytuacji najbardziej niebezpieczne to niedopuszczanie do wiadomości, iż wizerunek Zwarte Piet ma negatywny wpływ na część społeczeństwa[13].
Refleksje Końcowe
Z roku na rok coraz częściej można napotkać informacje mówiące o tym, że Zwarte Piet wyglądem zaczyna przypominać pazia ubrudzonego smoła z komina, nie rezygnuje się
z peruki, co powoduje kolejne kontrowersje względem tematu. Co więcej, w programie Sinterklasjournaal 19 listopada 2021 roku prowadzący również wystąpił w wyżej opisanym stroju. Może to sugerować, że Holandia jeszcze długo będzie zmagać się z tym kontrowersyjnym elementem Świąt. Jednak ze względu różnorodność jej społeczeństwo, oraz to, że kraj ma przeszłość kolonizacyjną fakt, iż pomocnik Świętego Mikołaja jest przedstawiany w taki właśnie konkretny sposób, pozostawia wiele znaków zapytania. Każdy indywidualnie powinien ocenić tę kwestię. Do wolnej interpretacji pozostawiam piosenkę przetłumaczoną z języka holenderskiego.
„Czarny Piotrusiu, <gwizd, gwizd gwizd> ,
Słyszę cię, ale cię nie widzę.
Przekażesz moje pozdrowienia dla Świętego?
Wrzuć coś do mojego pustego buta.
Czarny Piotrusiu, <gwizd, gwizd, gwizd>,
Słyszę cię, ale cię nie widzę”[14]
-
World Population Review, https://worldpopulationreview.com/countries/netherlands-population, dostęp: 20.11.2021. ↑
-
Tamże. ↑
-
Tamże. ↑
-
E. F. Ersanilli, Country profile The Netherlands, Institute for Migration Research and Intercultural Studies (IMIS) of the University of Osnabrück, 2014, s. 2. ↑
-
Tamże. ↑
-
Tamże. ↑
-
M. F. Weiner, The Ideologically Colonized Metropole: Dutch Racism and Racist Denial, Sociology Compass, 2014, nr 8, s. 733. ↑
-
K. Lemmens, The dark side of ‘Zwarte Piet’: A misunderstood tradition or racism in disguise? A legal analysis, The International Journal of Human Rights, 2016, nr 21, s. 122. ↑
-
Tamże. ↑
-
M. Gareb, M.H. Carleton & J. Swaab, Zwarte Piet: Black Pete is ‘Dutch racism in full display’ https://www.aljazeera.com/features/2019/11/27/zwarte-piet-black-pete-is-dutch-racism-in-full-display, dostęp: 20.11.2021. ↑
-
Tamże. ↑
-
Tamże, K. Lemmens, s. 223-224. ↑
-
K. Lemmens, s. 227-228. ↑
-
Mama Lisa’s World, Zwarte Piet wiedewiedewiet St. Nicholas Day Song https://www.mamalisa.com/?t=es&p=1243, dostęp: 20.11.2021. ↑