Niemcy przechodzą ostatnio poważny kryzys polityczny. Wiele wskazuje na to, że wraz z odejściem Angeli Merkel ze stanowiska kanclerza po szesnastu latach urzędowania, bardzo ważny dla losów Europy i świata Ordnung w polityce niemieckiej przestał prawidłowo funkcjonować. Zaraz po wyborach we wrześniu 2021 na niemieckiej scenie politycznej zapanował chaos, a zwycięskie partie długo nie potrafiły dojść do porozumienia i zawrzeć umowy koalicyjnej[1]. Wobec niemocy negocjacyjnej lidera zwycięskiej SPD, w kuluarach zaczęto mówić o możliwości stworzenia rządu mniejszościowego, w którym główną siłą miała być chadecja. Gdy na horyzoncie wisiał rekord długości urzędowania kanclerz Angeli Merkel, ostatecznie na początku grudnia SPD weszła w koalicję z FDP i Zielonymi, co pozwoliło utworzyć nowy rząd[2]. Na jego czele stanął dotychczasowy zastępca Merkel, Olaf Scholz, który przed wyborami regularnie wygrywał telewizyjne debaty, zdobywając tym samym największe zaufanie wyborców. Lider SPD zyskał sympatię dlatego, że jego wypowiedzi były rozsądne. Rozwagi zabrakło głównemu konkurentowi Scholza, Arminowi Laschetowi. Podczas spotkania z dotkniętymi powodzią mieszkańcami ówczesny premier Nadrenii Północnej-Westfalii, stojąc wśród wielu mikrofonów i kamer, szydził z tragedii[3]. To skandaliczne zachowanie odbiło się później na wizerunku chadecji, którą Laschet miał poprowadzić do piątego z rzędu triumfu w wyborach. Według ekspertów to właśnie kompromitacja podczas tego spotkania była jednym z kluczowych powodów wygranej socjaldemokracji we wrześniowym głosowaniu[4].
Magiczny czar długich i dokładnych negocjacji koalicyjnych prysnął jednak bardzo szybko, co spotkało się z niepokojem nie tylko Niemców, ale także wielu obserwatorów politycznych. Niedługo po zaprzysiężeniu w rządzie Scholza zaczęło wrzeć: poszczególne partie tworzące koalicję próbowały na siłę forsować swoje pomysły, a między członkami gabinetu dochodziło do sporów o poszczególne stanowiska[5]. W pewnym momencie zachwiała się nawet pozycja samego kanclerza, ale ostatecznie udało się zapobiec upadkowi rządu. Tarcia wewnątrz członków Ampelkoalition są mimo wszystko obserwowane do dziś, a to z pewnością nie pomaga w rozwiązywaniu problemów niemieckiego społeczeństwa.
Tych jest naprawdę sporo, a uporanie się z nimi stanowi wyzwanie dla rządu Scholza. W kraju ponownie notuje się wysokie dzienne wskaźniki zakażeń koronawirusem. Co prawda zainfekowanych nie ma tak wielu, jak w szczycie pandemii w 2020 i 2021 roku, ale ostatnio gwałtownie wzrasta liczba hospitalizacji[6]. Władzom zarzucane jest między innymi, że nie są wrażliwe na potrzeby młodzieży, zmagającej się wciąż z psychicznymi urazami po lockdownie, takimi jak na przykład nadmierny stres[7]. Ponadto kraj zmaga się z ekonomicznymi skutkami inwazji Rosji na Ukrainę. Wobec drastycznego ograniczenia dostaw rosyjskiego gazu i związanymi z nim podwyżkami cen tego surowca, Niemcy szukają rozwiązań, pokładając nadzieję w skuteczności innych źródeł energii[8]. Zdaniem rządzących nie ma jednak możliwości dofinansowania licznie występujących w Niemczech farm energii wiatrowej.
Rząd Olafa Scholza jest krytykowany przez inne państwa za wciąż silną, a zdaniem niektórych wręcz pogłębiającą się, relację z Rosją. Faktem jest, że kanclerz odszedł od pomysłu szybkiego otwarcia gazociągu Nord Stream 2, który, pozostając ukończonym, czeka na certyfikację[9]. Jednak postawa szefa niemieckiego rządu wobec partyjnego kolegi i poprzednika, Gerharda Schrödera, otwarcie deklarującego się jako “przyjaciel Putina”, budzi kontrowersje[10]. Scholz nie poparł między innymi rezolucji Parlamentu Europejskiego, wzywającej Schrödera do zmiany postawy wobec agresora[11]. Opozycja niemiecka ma także wątpliwości, czy kanclerz postępuje słusznie, sugerując, że Schröder mógłby odegrać rolę pośrednika w relacjach Rosji z Zachodem[12].
Głos w dyskusji zabrała niedawno była kanclerz Angela Merkel. Polityk broniła decyzji swojego rządu o zakupie dużych ilości rosyjskiego gazu, uznając, że była ona słuszna w tamtym czasie[13]. Wypowiedź tę skrytykował nawet ekspert ds. polityki zagranicznej CDU, Roderich Kiesewetter, który powiedział, że od byłej kanclerz chciałby głębszej refleksji[14]. Należy jednak zwrócić uwagę, że w rozmowie z Associated Press Merkel stwierdziła, iż agresja Rosji na Ukrainę przyniesie znaczącą zmianę w relacjach Berlina z Moskwą[15].
Oliwy do ognia dolała wypowiedź Friedricha Merza, obecnego lidera chadecji. W internetowym wywiadzie dla dziennika “Bild” nazwał on uchodźców z Ukrainy turystami socjalnymi[16]. Słowa te odbiły się szerokim echem w polityce niemieckiej, a Merzowi krytyki nie szczędził nawet jego obóz[17]. Rządzący i eksperci podkreślali zaś, że takie wypowiedzi szkodzą wizerunkowi państwa, a niektórzy z nich domagali się ustąpienia Merza z funkcji szefa największej partii opozycyjnej[18]. Ostatecznie, będący pod silną presją polityk przeprosił za swoje słowa w opublikowanym dzień później wpisie na Twitterze[19].
Niezależnie od nietaktów po stronie opozycji, tarcia wewnątrz członków rządu nie pomagają w rozwiązaniu kryzysu. Szczególnie interesujący jest spór między Christianem Lindnerem a Robertem Habeckiem. Lider Wolnej Partii Demokratycznej, stojący na czele ministerstwa finansów nie może dojść do porozumienia z wicekanclerzem i ministrem gospodarki w sprawie kompetencji poszczególnych resortów[20]. Iskrzy tak mocno, że obydwa ministerstwa wykonują w jednym czasie te same zadania, co, szczególnie w konieczności pilnego działania i pomocy Ukrainie, wyjątkowo utrudnia prawidłową pracę gabinetu.
Gorąca sytuacja w polityce silnie wpływa na nastroje społeczeństwa. W ostatnich sondażach kanclerza Scholza i jego gabinet popiera jedynie co czwarty Niemiec[21]. Badania te wskazują również, że obecnie największym poparciem, na poziomie około 27%, cieszy się chadecja[22]. W fotelu kanclerza Niemcy najchętniej widzieliby z kolei Roberta Habecka z Zielonych. Obecnego szefa rządu, Olafa Scholza, nie popiera 65% ankietowanych[23].
Według mnie dziś nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy rząd niemiecki poradzi sobie z wyzwaniami. Niepokojącym jest bowiem fakt, że zmagając się z trudnościami, traci nawet największego europejskiego sojusznika, Francję. Oficjalnym powodem bezprecedensowego odwołania corocznych konsultacji międzyrządowych ma być brak wspólnego stanowiska w kwestii obronności i energii[24]. Obawiam się, że jeśli na niemieckiej scenie politycznej, a szczególnie w rządzie, sytuacja nie ulegnie poprawie, możemy mieć wkrótce do czynienia z głębszym kryzysem, tym razem w skali europejskiej. Wobec brutalnej agresji za wschodnią granicą Polski mógłby on przynieść bardzo złe konsekwencje, dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej uporządkować wewnątrzniemiecki zamęt. Do tego droga wydaje się być jednak bardzo długa i trudna…
-
Wybory w Niemczech 2021, rozmowy koalicyjne. Kto stworzy rząd?, www.tvn24.pl, dostęp: 15.10.2022. ↑
-
Niemcy: SPD zatwierdziła umowę koalicyjną z Zielonymi i FDP, www.gazetaprawna.pl, dostęp: 15.10.2022. ↑
-
P. Drabik, Kandydat na następcę Merkel śmiał się na miejscu tragicznych powodzi, www.wiadomosci.radiozet.pl, dostęp: 15.10.2022. ↑
-
Niemcy. Czy powódź zmyje Armina Lascheta?, www.wyborcza.pl, dostęp: 15.10.2022. ↑
-
C. Edmundts, Worüber sich die Ampel streitet, www.tagesschau.de, dostęp: 15.10.2022. ↑
-
Coronavirus in Deutschland: Die aktuellen Fallzahlen im Überblick, stan na 15.10.2022; aktualizowany codziennie. ↑
-
C. Edmundts, Kümmert sich die Politik genug um Kinder?, www.tagesschau.de, dostęp: 15.10.2022. ↑
-
Ampel ringt um Entlastungen wegen hoher Energiepreise, www.faz.net, dostęp: 15.10.2022. ↑
-
Olaf Scholz: Wstrzymujemy certyfikację Nord Stream 2, www.rp.pl, dostęp: 19.10.2022. ↑
-
J. Zaremba, Schroeder wyklucza zerwanie z Putinem. „Może znów będę przydatny”, www.wiadomosci.wp.pl, dostęp: 19.10.2022. ↑
-
K. Wysocka, O. Noyan, Kanclerz Scholz nie zgadza się z rezolucją PE ws. Gerharda Schroedera, www.euractiv.pl, dostęp: 19.10.2022. ↑
-
Scholz o rosyjskiej „wojnie kryminalnej” i roli Schroedera jako mediatora w kontaktach z Moskwą, www.tvn24.pl, dostęp: 19.10.2022. ↑
-
Angela Merkel broni decyzji o zakupie rosyjskiego gazu. „Słuszna w tamtym czasie”, www.rp.pl, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
„Decyzja, która drogo kosztuje Niemcy”. Ekspert CDU krytykuje Merkel za jej politykę wobec Putina. „Chciałbym głębszej refleksji”, www.wpolityce.pl, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
Germany’s Merkel defends decision to get Russian natural gas, www.apnews.com, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
Merz beklagt „Sozialtourismus“ durch ukrainische Flüchtlinge, www.bild.de, dostęp: 21.10.2022 ↑
-
Sozialpolitiker der CDU kritisiert Merz, www.bild.de, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
P. Ronzheimer, Falsch und verantwortungslos!, www.bild.de, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
Friedrich Merz, www.twitter.com, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
O. Neuroth, Ziemlich beste Rivalen, www.tagesschau.de, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
C. Faber, Olaf Scholz ma problem. Niemcy fatalnie oceniają jego rządy, www.rmf24.pl, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
Sondaże / Niemcy, www.ewybory.eu, stan na 21.10.2022. ↑
-
Scholz, Ampel und SPD schmieren ab, www.bild.de, dostęp: 21.10.2022. ↑
-
Francusko-niemieckie konsultacje przełożone. To bezprecedensowa decyzja, www.rp.pl, dostęp: 21.10.2022. ↑