Pierwszy przestępca Ameryki?

Dwie próby impeachmentu, odszkodowanie zasądzone w sprawie o wykorzystywanie seksualne, postawienie zarzutów w kolejnych postępowaniach oraz mnożące się pytania dotyczące rozliczeń biznesów byłego prezydenta. Donald Trump przestał być skandalistą, który przedefiniował to, co przystoi kandydatowi na lidera wolnego świata. Teraz ma szansę stać się najczęściej oskarżanym mieszkańcem Białego Domu.

Protestujcie, odzyskajcie nasze państwo!^[1] – wzywał Trump w serii emocjonalnych wpisów z 18 marca 2023 roku^[2]. Zrobił to za pośrednictwem własnej platformy społecznościowej Truth Social tuż po ogłoszeniu, że wkrótce zostanie aresztowany. W mediach o profilu republikańskim zawrzało od komentarzy o państwie policyjnym i politycznej zemście^[3]. Na początku tego roku, nieco ponad dwa lata po szturmie na Kapitol, retoryka Trumpa brzmiała niepokojąco podobnie. Były prezydent opierał swoje podejrzenia o nadchodzącym zatrzymaniu na rzekomych przeciekach z Biura Prokuratora Okręgowego Manhattanu^[4]. Susan Necheles z zespołu prawnego Trumpa powiedziała „Business Insider”, że jej klient dowiedział się o tym z mediów, ale nie potrafiła wskazać źródła doniesień. Dodała także, że prokuratura nie kontaktuje się z prawnikami w związku z toczącym się od połowy stycznia postępowaniem^[5]. Już wtedy było wiadomo, że sprawa dotyczy romansu byłego prezydenta ze Stormy Daniels – aktorką filmów pornograficznych – której tuż przed wyborami w 2016 roku prawnik Trumpa zapłacił za milczenie. Odpowiedzialny za transakcję rzędu 130 tysięcy dolarów Michael Cohen przyznał się do winy w 2018 roku^[6]. 5 lat później został świadkiem w sprawie wymierzonej w byłego pracodawcę.

Przewidywania Trumpa z połowy marca się sprawdziły. „Aresztowanie” nie przypominało jednak tego, co określilibyśmy podobnym mianem. 4 kwietnia 45. Prezydent Stanów Zjednoczonych przyjechał do budynku sądu Manhattanu w umówionym przez prawników terminie, został oskarżony, a następnie wrócił do rezydencji Mar-a-Lago na Florydzie. Tam wygłosił prawie półgodzinne przemówienie, w którym atakował prokuratorów i odpierał wszystkie zarzuty^[7]. Nie było spektakularnego nalotu policji podobnego do przeszukania posiadłości Trumpa przez FBI w sierpniu 2022 roku^[8]. Rozczarowali się również ci, którzy myśleli, że zobaczą miliardera prowadzonego do radiowozu w kajdankach. Dlaczego zapowiadane aresztowanie bardziej przypominało wizytę w urzędzie? I czy zwykły John Smith mógłby liczyć na podobne traktowanie?

Całkiem zwyczajny proces

Amerykański wymiar sprawiedliwości korzysta z instytucji ławy przysięgłych już na etapie poprzedzającym przygotowanie aktu oskarżenia. Składający się z obywateli organ przygląda się zgromadzonym dowodom, wysłuchuje świadków i decyduje, czy prokuratura powinna postawić podejrzanemu zarzuty. Poszczególne stany mogą korzystać z tej instytucji w przypadku klasyfikacji czynu jako zbrodnia (felony), a nie występek (misdemeanor)^[9]. Tak też było w przypadku Donalda Trumpa. Wszystkie posiedzenia z udziałem przysięgłych są utajnione, co oznacza, że nie mogą w nich uczestniczyć media. Jeśli przysięgli zdecydują, że zebrane dowody obciążają oskarżonego, jest on o tym oficjalnie powiadamiany. Co oczywiste, dotyczy to wyłącznie przypadków, w których sam zainteresowany się nie ukrywa, a jego obrońcy pozostają w kontakcie z Biurem Prokuratora. Akt oskarżenia przekazywany obronie zawiera podstawowe informacje o zarzutach, umożliwiając przygotowanie się do właściwego procesu. Oskarżony może dobrowolnie oddać się w ręce wymiaru sprawiedliwości. W przeciwnym razie czeka go publiczne aresztowanie. Z oczywistych względów, zespół prawników Donalda Trumpa preferował pierwszą z opcji. Gwarantowała ona, że ich klienta ominie upokarzający spacer do policyjnego samochodu. Wszystko rozegrało się w otoczonym przez policję, agentów Secret Service i FBI budynku sądu na Manhattanie^[10].

Wiele wskazuje na to, że w przypadku byłego prezydenta zrezygnowano z wykonania policyjnego zdjęcia zatrzymanego. Jego celem jest bowiem identyfikacja sprawcy, co w przypadku jednej z najbardziej rozpoznawalnych osób w Stanach byłoby absurdalne. Zwracała na to uwagę Alina Habba, członkini zespołu prawnego Trumpa^[11]. Nie zastosowano również kajdanek, które mają chronić uczestników posiedzenia przed agresją ze strony oskarżonego oraz zapobiec ewentualnej ucieczce. W przypadku otoczonego przez funkcjonariuszy Trumpa takie ryzyko nie zachodziło. Proces rejestracji aresztowanego oznacza również pobranie odcisków placów. Według doniesień medialnych z tego elementu prawdopodobnie nie zrezygnowano^[12]. 12 kwietnia w telewizyjnym wywiadzie dla FOX News Trump mówił o rzekomych łzach pracowników sądu, którzy rejestrowali go po zatrzymaniu. To nie miejsce dla wrażliwych, a oni płakali. Dosłownie! Przepraszali^[13]– przekonywał, choć anonimowi informatorzy obalają jego wersję zdarzeń^[14].

Później były prezydent udał się na posiedzenie sądowe nazywane arraignment. W amerykańskim procesie karnym oznacza to moment, w którym sędzia odczytuje akt oskarżenia, a aresztowany może przyznać się do winy lub oddalić zarzuty^[15]. Posiedzenie było jawne, ale zabroniono nagrywania i robienia zdjęć. Fotografowano tylko przez kilka minut przed rozpoczęciem procedowania. Dziennikarze ustawiali się w gigantycznych kolejkach, żeby zdobyć jedną z 260 przepustek umożliwiających wejście do budynku^[16]. Nikogo nie zaskoczył fakt, że Donald Trump – zgodnie z zapowiedziami swoich prawników – nie przyznał się do żadnego z zarzucanych mu czynów. Wbrew swemu zwyczajnemu medialnemu obliczu miał być spokojny i małomówny^[17]. Sędzia Juan Merchan ostrzegł byłego prezydenta, że jego nawołująca do protestów i pełna oskarżeń wobec wymiaru sprawiedliwości narracja nie będzie tolerowana. Nie podzielam pańskiej opinii, jakoby pewna retoryka i pewien język były usprawiedliwione frustracją^[18] – mówił Merchan w odpowiedzi na argumentację obrony^[19].

Trump skorzystał z nowelizacji nowojorskiego prawa stanowego z 2019 roku, którą wcześniej krytykował jako zbyt daleko idące złagodzenie restrykcji dla oskarżonych. Dzięki niej nie musiał nawet wpłacać kaucji. Zarzuty dotyczące przestępstw popełnionych bez użycia przemocy nie wymagają bowiem takiego poręczenia^[20]. Z jednej strony wszystko toczyło się według zwyczajnych procedur, z drugiej – nic w tej sprawie nie jest zwyczajne.

Zbrodnia i kara

Donald Trump to jedyny prezydent Stanów Zjednoczonych, który wygrał wybory bez wcześniejszego pełnienia jakiejkolwiek funkcji publicznej^[21]. Później okazał się rekordzistą pod względem liczby prób usunięcia go z urzędu. Po dwóch próbach impeachmentu zapisał się w historii jako pierwszy prezydent postawiony w stan oskarżenia. Najbliżej był Nixon, którego po rezygnacji z urzędu ułaskawił następca Gerald Ford^[22]. Do niechlubnego dorobku Trumpa dołączyły 34 zarzuty dotyczące fałszowania dokumentacji finansowej. Z punktu widzenia amerykańskiego prawa płacenie za zachowanie tajemnicy jest legalne. Problem w tym, że transakcja ze Stormy Daniels z 2016 roku nie została właściwie zaksięgowana, a zatuszowanie sprawy miało służyć wyborczemu zwycięstwu. Kandydat republikanów rozliczył wydatek w wysokości 130 tysięcy dolarów jako zapłatę za obsługę prawną^[23]. Należność z byłą kochanką Trumpa uregulował adwokat Michael Cohen, przeznaczając na to środki opisane jako honorarium prawnika. Zdaniem prokuratury takie działanie nielegalnie ukrywało ważne informacje przed obywatelami^[24]. Podobne wypłaty trafiły do Karen McDougal – modelki Playboy’a – oraz byłego stróża z Trump Tower, który twierdził, że ma informacje o pozamałżeńskim dziecku polityka. Na zlecenie miliardera miało ich dokonać American Media Inc., wydawnictwo, które kupiło wyłączne prawa do publikacji doniesień o życiu prywatnym republikanina, a następnie nigdy ich nie wykorzystało^[25]. Dlaczego postępowanie przeciwko miliarderowi rozpoczęło się dopiero kilka lat po tych wydarzeniach? W amerykańskiej doktrynie prawa nie ma zgodności co do tego, czy można oskarżyć urzędującego prezydenta. Opinia Biura Prawnego Departamentu Sprawiedliwości^[26], wydana po aferze Watergate w 1973 roku, wskazuje że nie^[27]. Taka interpretacja oznaczałaby, że do postawienia prezydenta przed sądem potrzebny jest impeachment, zrzeczenie się urzędu lub upłynięcie kadencji.

Za zarzucane czyny Donaldowi Trumpowi może grozić do czterech lat więzienia. Cytowany przez media Arthur Aidala, były prokurator na Brooklynie, uważa jednak, że bardziej prawdopodobna jest grzywna. Nie wyobrażam sobie scenariusza, w którym Donald Trump spędza jedną minutę w więzieniu^[28]– mówił, zaznaczając, że teoretycznie wyrok więzienia jest możliwy^[29]. Oprócz tych dwóch opcji, sąd ma do dyspozycji prace społeczne i probację. Na korzyść miliardera przemawia jego (do tej pory pusta) kartoteka kryminalna. By utrzymać klasyfikację czynu jako zbrodnia, zagrożona wyższym wymiarem kary niż występek, prokurator musi powiązać fałszowanie danych finansowych z innym przestępstwem. Z dziennikarskiego śledztwa „New York Timesa” wynika, że może to być naruszenie prawa wyborczego lub podatkowego. W takim wypadku nie jest wykluczone, że sztab prawników Trumpa będzie próbował przenieść sprawę ze szczebla stanowego (zdominowanego przez demokratów) na federalny^[30]. Zapowiada się skomplikowany i budzący emocje proces, który może nie rozstrzygnąć się przed zaplanowanymi na listopad 2024 roku wyborami.

Kopalnia politycznego złota

Narracja Trumpa o upolitycznionym procesie i próbie zemsty ze strony demokratów zdaje się przynosić efekty. Jego sztab wyborczy przekazał, że w ciągu tygodnia po ujawnieniu zarzutów udało się zebrać ponad 8 milionów dolarów na wydatki związane z kampanią^[31]. Zamiast koncentrować się na zaprzeczaniu próbom tuszowania romansów, republikański kandydat skupił się na osadzaniu sprawy w dobrze znanym jego wyborcom kontekście. Po raz kolejny odwołał się do mitu o grupie spiskowców próbujących ukraść im państwo, które powinno należeć do nich. To, że przekaz trafia na podatny grunt, nie powinno nas dziwić. Coraz bardziej absurdalne teorie spiskowe od dawna rządzą amerykańską prawicą. W 2016 roku uzbrojony po zęby mieszkaniec stanu Maryland postanowił przeszukać pizzerię w Waszyngtonie. Natrafił bowiem na internetowe forum, którego uczestnicy przekonywali o istnieniu szajki pedofilów pod wodzą Hillary Clinton. W piwnicy lokalu miały być więzione ofiary gangu^[32]. Dlaczego narracja o zawłaszczonym przez złych demokratów państwie jest tak skuteczna? W interesujący sposób pisze o tym Arlie Russell Hochschild, autorka książki „Obcy we własnym kraju. Gniew i żal amerykańskiej prawicy”. Borykający się z przeciwnościami losu Amerykanie, którzy marzą o życiu rodem z american dream, obserwują swój kraj przechodzący kolejne kryzysy. Patrioci z republikańskiego Południa cierpliwie czekają jednak w kolejce po spełnienie marzenia, wierząc, że lepsze czasy nadejdą. Mimo niełatwych warunków nie chcą nadmiernej pomocy państwa, która w Stanach bywa kojarzona z socjalizmem, a nawet komunizmem. Kiedy demokraci mówią, że należy walczyć z nierównościami, wspierając kobiety, osoby czarnoskóre, imigrantów czy przedstawicieli mniejszości, potencjalni wyborcy Trumpa czują się wypchnięci z kolejki po ich amerykański sen. Dlatego spór o Amerykę przestaje być debatą nad wizją polityki państwa. To coraz bardziej brutalna walka o prawo własności. Nic dziwnego, że po wezwaniach do protestów gmach sądu odwiedzony przez Trumpa wyglądał jak dobrze strzeżona twierdza oblegana przez tłum. Służby obawiały się powtórzenia scenariusza szturmu na Kapitol.

W amerykańskim społeczeństwie zaufanie do tradycyjnych mediów spektakularnie spada. Zjawisko to dotyczy zwłaszcza republikanów. Tylko 14% z nich ufa takim nadawcom. Dla porównania, wśród demokratów przebadanych przez analityków Gallupa odsetek ten wynosi 70%^[33]. Szukając alternatyw, republikańscy wyborcy korzystają ze stron internetowych, a nawet platform społecznościowych stworzonych specjalnie dla osób z określonymi poglądami. Życie w bańkach informacyjnych toczy się na własnych zasadach, polaryzacja społeczeństwa rośnie, a tradycyjne media tworzące przestrzeń do debaty tracą swój wpływ. Choć nigdy nie były obiektywne, nie pozwalały sobie na tyle, ile mogą zrobić internetowi twórcy. Narracje polityków pozbawiane są kontrnarracji, a Trump mówi do tych, którzy najbardziej chcą słuchać. W lojalnych sobie mediach lub republikańskich odpowiednikach Twittera.

Stan gry

Ponad miesiąc po pamiętnej wizycie w sądzie sondaże dawały Trumpowi siedem punktów procentowych przewagi nad Joe Bidenem oraz prognozowały sukces w republikańskich prawyborach^[34]. Było tak pomimo wydarzenia z 9 maja, gdy w procesie cywilnym przeciwko byłemu prezydentowi ława przysięgłych uznała go za winnego wykorzystania seksualnego E. Jean Carroll. Felietonistce przyznano 5 milionów dolarów odszkodowania^[35]. Porównanie wyników sondaży z ostatnich tygodni nie tylko nie wskazuje na straty wizerunkowe Trumpa – sugeruje wręcz niewielką poprawę notowań^[36]. 24 maja do gry oficjalnie wkroczył DeSantis, gubernator Florydy i potencjalny rywal byłego prezydenta w walce o republikańską nominację. Czas pokaże, czy rozpoczęcie kampanii pomoże mu poprawić swoje notowania.

Do tej pory Donaldowi Trumpowi udawało się rozgrywać kłopoty z prawem na swoją korzyść. Co więcej, nawet wyrok skazujący w sprawie karnej nie pozbawi go biernego prawa wyborczego^[37]. Problemem mogą być jednak kolejne procesy, które utrudnią mu prowadzenie kampanii, nawet bez nich będącej wyczerpującym przedsięwzięciem. W Prokuraturze Generalnej Nowego Jorku toczą się śledztwa dotyczące finansów firmy The Trump Organization. Departament Sprawiedliwości przygląda się sprawie państwowych dokumentów, które 8 sierpnia 2022 roku znaleziono w willi Mar-a-Lago. Przechowywanie oznaczonych klauzulą tajności archiwów w prywatnej posiadłości znajdzie swój finał w kolejnym procesie karnym – tym razem na szczeblu federalnym. Na początku czerwca 2023 roku prawnicy byłego prezydenta poinformowali, że postawiono mu łącznie siedem zarzutów dotyczącym niedostatecznej ochrony dokumentów i utrudniania prowadzenia śledztwa^[38]. Oznacza to kolejną możliwość skazania polityka na karę więzienia. Podobne problemy mogą wynikać z udziału Trumpa w nawoływaniu do marszu na Kapitol w styczniu 2021 roku. Z kolei wymiar sprawiedliwości w stanie Georgia przygląda się rozmowie telefonicznej, którą podczas liczenia głosów w wyborach z 2020 roku odbył miliarder. Zadzwonił wówczas do wysokiego rangą członka komisji wyborczej. Chcę po prostu znaleźć 11 780 głosów^[39] – mówił Donald Trump, nawiązując do liczby głosów, której brakuje mu do zwycięstwa w stanie^[40].

O tym, czy oskarżenia zaważą na kandydaturze, zdecyduje wrażliwość wyborców. Należy jednak pamiętać, że nie wszyscy będą słuchać analiz komentatorów z liberalnych mediów. Syndrom oblężonej twierdzy przysłuży się mobilizacji już zdobytego elektoratu. Pytanie, czy rolę ofiary Trump umiejętnie zagra również przed nowymi, dotąd niepopierającymi go wyborcami?

1. Pisownia oryginalna: Protest, take our nation back! ↑

2. https://www.politico.com/news/2023/03/18/trump-protest-arrest-tuesday-00087738 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

3. https://www.businessinsider.in/politics/world/news/its-time-trump-calls-on-supporters-to-protest-and-take-our-nation-back-in-an-ominous-echo-of-january-6-riot/articleshow/98761486.cms [dostęp: 20.05.2023]. ↑

4. https://www.businessinsider.com/donald-trump-truth-social-indictment-charges-2023-3? [dostęp: 20.05.2023]. ↑

5. Ibidem. ↑

6. https://www.businessinsider.com/michael-cohen-plea-deal-prosecutors-trump-2018-8? [dostęp: 20.05.2023]. ↑

7. https://www.theguardian.com/us-news/video/2023/apr/04/trump-delivers-brief-rambling-speech-after-new-york-arrest-video-report [dostęp: 20.05.2023]. ↑

8. https://www.nytimes.com/live/2022/08/08/us/trump-fbi-raid [dostęp: 20.05.2023]. ↑

9. https://www.justice.gov/usao/justice-101/charging [dostęp: 20.05.2023]. ↑

10. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65012096 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

11. Ibidem. ↑

12. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65012096 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

13. It’s a tough, tough place and they were crying. They were actually crying. They said, 'I’m sorry’. ↑

14. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65247635 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

15. https://www.justice.gov/usao/justice-101/initial-hearing [dostęp: 20.05.2023]. ↑

16. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65012096 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

17. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65183929 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

18. I don’t share your view that certain rhetoric and certain language is justified by frustration. ↑

19. Ibidem. ↑

20. https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-news-arrested-updated-new-york-court-rcna77707 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

21. https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/donald-trump-indictment-unprecedented-test-american-ideals-rcna77518 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

22. https://www.npr.org/2023/04/03/1167662256/past-presidents-while-never-indicted-have-faced-legal-woes-of-their-own [dostęp: 20.05.2023]. ↑

23. https://www.nytimes.com/2023/04/04/nyregion/trump-hush-money-charges.html [dostęp: 20.05.2023]. ↑

24. https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-news-arrested-updated-new-york-court-rcna77707 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

25. https://www.reuters.com/article/us-usa-trump-russia-americanmedia-idUSKBN1OB2K2 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

26. ang. U.S. Department of Justice Office of Legal Counsel. ↑

27. https://www.lawfareblog.com/indicting-president-not-foreclosed-complex-history [dostęp: 20.05.2023]. ↑

28. I do not see a scenario where Donald Trump spends one minute in jail. ↑

29. https://www.businessinsider.com/trump-going-jail-time-ny-indictment-slim-odds-2023-3 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

30. https://www.nytimes.com/2023/05/07/nyregion/trump-indictment-bragg-strategy.html [dostęp: 20.05.2023]. ↑

31. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65167341 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

32. https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art339711-qanon-od-pizzagate-do-sympatii-trumpa [dostęp: 20.05.2023]. ↑

33. https://news.gallup.com/poll/403166/americans-trust-media-remains-near-record-low.aspx [dostęp: 20.05.2023]. ↑

34. https://thehill.com/homenews/campaign/4012722-trump-beats-biden-by-7-points-in-hypothetical-2024-matchup-poll/ [dostęp: 20.05.2023]. ↑

35. https://edition.cnn.com/2023/05/09/politics/e-jean-carroll-trump-lawsuit-battery-defamation-verdict/index.html ↑

36. https://projects.fivethirtyeight.com/polls/favorability/donald-trump/ ↑

37. https://www.politico.com/news/2023/04/06/trump-running-for-president-prison-00090931 [dostęp: 20.05.2023]. ↑

38. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-65852062 [dostęp: 09.06.2023]. ↑

39. I just want to find 11,780 votes. ↑

40. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-61084161 [dostęp: 20.05.2023]. ↑