Używamy plików cookie, aby zapewnić najlepszą jakość korzystania z naszej strony.

Made in China w Ameryce Łacińskiej – wpływy Państwa Środka w Latynoameryce w XXI wieku

Ilustracja: …
Artykuł ukazał się w 16. numerze kwartalnika „Młodzi o Polityce”

Nie ulega wątpliwości, że w XXI wieku globalny krajobraz geopolityczny uległ dynamicznym przemianom, a jednym z kluczowych graczy na arenie międzynarodowej stała się Chińska Republika Ludowa (ChRL). Od początku nowego tysiąclecia Chiny konsekwentnie wzmacniają swoją pozycję na globalnej szachownicy, nie tylko jako potęga gospodarcza, ale również jako strategiczny partner w różnych regionach świata, w tym w Ameryce Łacińskiej. Wzrost chińskich wpływów w tej części globu jest zjawiskiem wieloaspektowym, obejmującym zarówno sferę ekonomiczną, polityczną, kulturową, jak i społeczną.

Chiny w ramach swojej polityki zagranicznej realizują szeroko zakrojone inicjatywy, takie jak projekt Belt and Road Initiative (inicjatywa ChRL, która ma na celu reaktywację Jedwabnego Szlaku), obejmujący inwestycje infrastrukturalne, handlowe oraz finansowe w wielu krajach, w tym Ameryki Łacińskiej. Relacje między Pekinem a regionem latynoamerykańskim stają się przez to coraz bardziej złożone. Opierają się na wzajemnych korzyściach ekonomicznych, ale również wywołują niepokoje związane z zależnością od chińskiego kapitału i technologii. Obawy wywołuje też możliwa zmiana osi wpływów mocarstw w tym regionie, ponieważ od początku istnienia Stanów Zjednoczonych, w zasadzie cała zachodnia hemisfera należała do ich wyłącznej strefy wpływów.

Ameryka Łacińska, z jej bogatymi zasobami naturalnymi i rosnącym potencjałem rynku konsumenckiego, stanowi atrakcyjny obszar dla chińskich inwestycji. Wzrost wymiany handlowej między Chinami a krajami Ameryki Łacińskiej jest imponujący – od handlu surowcami naturalnymi, przez inwestycje w infrastrukturę, aż po rozwijającą się współpracę technologiczną. Chińskie firmy inwestują w energetykę, transport, rolnictwo oraz telekomunikację. Relacja wprawdzie przynosi korzyści obu stronom, ale jednocześnie rodzi pytania o długoterminowe skutki tych działań.

Oprócz aspektów ekonomicznych, chińskie wpływy w regionie przejawiają się również w sferze politycznej. Chiny umiejętnie budują swoje relacje dyplomatyczne, oferując alternatywne modele rozwoju gospodarczego oraz kredyty i pożyczki, które często są bardziej dostępne niż te oferowane przez tradycyjne zachodnie instytucje finansowe. W ten sposób Pekin zyskuje strategicznych sojuszników i partnerów, co ma znaczenie w kontekście globalnej rywalizacji mocarstw (Stany Zjednoczone, Unia Europejska), nie tylko w regionie, ale też na całym świecie.

W artykule zostaną przeanalizowane główne obszary chińskich wpływów w Ameryce Łacińskiej, w tym konkretne przykłady inwestycji, projektów, jak i inicjatyw oraz ich skutki dla krajów regionu. Poruszone zostaną także kwestie historyczne, kontrowersje i wyzwania związane z rosnącą obecnością Chin. Są to, m. in. zagadnienia ekologiczne, społeczne oraz polityczne, a także potencjalne scenariusze przyszłych relacji między Ameryką Łacińską a Państwem Środka.

 

Zachodnia hemisfera wyłączną strefą wpływów Stanów Zjednoczonych?

Istotnym elementem, który przez lata kształtował politykę zagraniczną Stanów Zjednoczonych w regionie Ameryki Łacińskiej, jest doktryna Monroe. Nigdy więcej europejskich kolonii na naszych kontynentach – tak można oddać jej główną myśl[1]. Została wygłoszona w trakcie orędzia prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Jamesa Monroe w 1823 roku. Dotyczyła kwestii polityki nieinterwencji. Orędzie to stało się najważniejszą w historii Stanów Zjednoczonych doktryną polityczną regulującą stosunki z Ameryką Łacińską[2]. Ta znacząco wpłynęła na rozwój polityczno-gospodarczy całej zachodniej hemisfery[3]. W interpretacji badaczy była panamerykanizmem w wydaniu waszyngtońskim, w którym niektóre państwa Ameryki Łacińskiej widziały ochronę ze strony Stanów Zjednoczonych[4]. Natomiast z punktu widzenia mocarstwa, głównymi założeniami doktryny był sprzeciw wobec kolonializmu na obu kontynentach zachodniej hemisfery i próba zatrzymania ekspansji Europy na tę część świata. Wobec tej myśli Stany Zjednoczone jawiły się jako obrońca i adwokat spraw półkuli zachodniej. Dawały w ten sposób do zrozumienia europejskim krajom, że ta część świata leży wyłącznie w ich strefie wpływów. Uważano również, że państwa latynoamerykańskie nie mogą funkcjonować bez paternalistycznego nadzoru ze strony Waszyngtonu[5]. Założenia z 1823 roku były przez wiele lat usprawiedliwieniem dla imperialnych zapędów Stanów Zjednoczonych. Już wtedy w niektórych państwach regionu zaczął powstawać dyskurs antyimperialistyczny, polegający na sprzeciwie wobec Stanów Zjednoczonych oraz wrogości do działań prezydenta Monroe.

Późniejszym prezydentem, który również stworzył swoją doktrynę dotyczącą państw Ameryki Łacińskiej, był Franklin D. Roosevelt. W 1933 roku zapowiedział tzw. politykę dobrego sąsiedztwa (ang. Good Neighbor Policy)[6]. Polityka ta w pewnym sensie zakończyła doktrynę Monroe. Nowe podejście oznaczało zrezygnowanie z tradycyjnego amerykańskiego interwencjonizmu. Miało również na celu poprawę stosunków ekonomicznych i politycznych oraz wzajemne poszanowanie oraz kształtowanie zasad nieinterwencji wobec państw latynoamerykańskich. Później w 1933 roku na konferencji w Montevideo, Stany Zjednoczone zrzekły się prawa do jednostronnej interwencji w wewnętrzne sprawy narodów Latynoameryki. Wobec polityki dobrego sąsiedztwa Ameryka Łacińska zaczęła wybijać się na prawdziwą, a nie tylko formalną, niezależność[7]. Region chciał przedłużenia tej polityki, a także umocnienia w stosunkach globalnych autonomii coraz bardziej demokratycznego ruchu panamerykańskiego oraz oddalenia niebezpieczeństwa powrotu hegemonii wielkich mocarstw[8]. Stany Zjednoczone jawiły się jako gwarant bezpieczeństwa regionu.

Obie zastosowane polityki wprowadziły dużo napięć i wywołały nieufność państw regionu wobec Stanów Zjednoczonych. Dziś polityka dobrego sąsiedztwa przestała być aktualna i adekwatna do realiów współczesnego środowiska międzynarodowego. Zmieniły się bowiem priorytety polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych. Obecnie państwo koncentruje się na walce z terroryzmem, rozszerzaniu strefy wpływów na Bliskim Wschodzie oraz w regionie Azji i Pacyfiku czy rywalizacji z Chinami i Rosją. W rezultacie region Ameryki Łacińskiej stał się kwestią drugorzędną dla polityki Waszyngtonu.

Ponadto wiele państw Ameryki Łacińskiej buduje dziś swoją politykę wewnętrzną i zagraniczną niezależnie od polityki Stanów Zjednoczonych. Jest to dużą nowością, biorąc pod uwagę uzależnienie regionu od tego mocarstwa jeszcze w XX wieku. Trzeba zaznaczyć, że polityka Waszyngtonu względem migracji spowodowała dodatkowe napięcia między hegemonem a państwami AŁ, zwłaszcza tymi z Ameryki Środkowej. Surowe podejście do imigracji, budowa muru na granicy z Meksykiem oraz polityka deportacji nie sprzyjają budowaniu przyjaznych relacji.

Wreszcie zmiany klimatyczne i ich skutki dla regionu, takie jak katastrofy naturalne, susze czy migracje ludności, wymagają nowego podejścia i globalnej współpracy, co stawia pod znakiem zapytania tradycyjne metody działania. Stany Zjednoczone mimo swojej potęgi gospodarczej i technologicznej, muszą rywalizować z innymi krajami, oferującymi konkurencyjną pomoc w tych obszarach.

Stąd na początku XXI wieku widoczna jest intensyfikacja obecności i działań chińskich w regionie. W XX wieku zainteresowanie Chin Ameryką Łacińską ograniczało się de facto do rozwijania stosunków z komunistyczną Kubą. W nowym stuleciu sytuacja zmieniła się diametralnie. Chiny dynamicznie rozwijają swoją politykę zagraniczną w regionie, pozyskując coraz więcej sojuszników i nowe rynki zbytu dla swoich towarów oraz usług, które kiedyś dostępne były wyłącznie dla Stanów Zjednoczonych.

 

Intensyfikacja pomocy ChRL dla regionu

Chiny od 2005 roku udzieliły regionowi Latynoameryki pożyczek w wysokości ponad 141 miliardów dolarów[9]. To więcej niż środki (pożyczki, inwestycje, dofinansowania) z Banku Światowego, Międzyamerykańskiego Banku Rozwoju (IDB) i Banku Rozwoju Ameryki Łacińskiej razem wzięte[10]. Od 2001 roku stosunki między Państwem Środka a regionem latynoamerykańskim znacząco się ożywiły. Było to spowodowane przez coraz większe zapotrzebowanie Pekinu na surowce naturalne, głównie energetyczne (region jest bogaty w złoża ropy naftowej i gazu ziemnego) oraz produkty żywnościowe (soja, kawa, cukier, kukurydza, owoce oraz mięso wieprzowe i drób). Poza tymi surowcami region jest bardzo atrakcyjny dla Chin ze względu na import miedzi (z samej Ameryki Południowej pochodzi 44 proc. światowej produkcji metalu[11]), cynku, żelaza, litu, srebra, złota i diamentów. Pekin po 2001 roku nadał temu regionowi status „partnerstwa strategicznego”, uznając go za jeden z trzech kluczowych regionów (Rosja/Azja Centralna, Bliski Wschód/Afryka, Ameryka Łacińska) istotnych w wymiarze bezpieczeństwa energetycznego i dywersyfikacji źródeł dostaw surowców[12].

Chiny w 1978 roku ustanowiły cele rozwojowe swojej polityki zagranicznej, które do dziś pozostają niezmienne i długo będą stanowić podstawę aktywności tego państwa[13]. Głównym elementem tej polityki jest utrzymanie wysokiego wzrostu gospodarczego, gwarantujące osiągnięcie sukcesów na innych płaszczyznach.

Dowodem dla rosnącego znaczenia Ameryki Łacińskiej w polityce Chin było też opublikowanie w 2008 roku Białej księgi, która miała charakteryzować politykę Pekinu wobec państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów[14]. Wskazano w niej ważną rolę ChRL w sprawach regionalnych i międzynarodowych. Chiński rząd zadeklarował także zamiar budowy wszechstronnego, kooperatywnego partnerstwa obejmującego równość, wzajemne korzyści i wspólny rozwój[15]. Chiny przez bardzo dynamiczne rozwijanie swojej gospodarki, potrzebują stabilności i dywersyfikacji dostaw surowców oraz dużego, stale rosnącego rynku zbytu. W ten sposób chińska polityka zagraniczna ukierunkowana jest na utrzymanie istniejących oraz pozyskiwanie kolejnych celów eksportowych, co dotyczy w znacznej mierze również państw latynoamerykańskich. Rozwój tych relacji wpisuje się w nową politykę ekonomiczną prowadzoną przez Xi Jinpinga[16].

Chiny od wielu lat realizują politykę udzielania pożyczek krajom Ameryki Łacińskiej, jako część szerszej strategii mającej na celu wzmocnienie ich wpływów gospodarczych i politycznych w regionie. W ciągu jednego pokolenia Chiny stały się największym na świecie pożyczkodawcą dla rozwijających się gospodarek. To element poszerzania wpływów biznesowych Pekinu i sygnał dla Waszyngtonu o ciągle rosnącym zainteresowaniu Chin tym regionem świata.

Największymi beneficjentami chińskich pożyczek w tym regionie są Wenezuela, Argentyna i Brazylia[17]. Wśród tych trzech państw najwięcej otrzymała Wenezuela. Od 2007 roku Chiny udzieliły temu państwu pożyczki o wartości przekraczającej 62 miliardy dolarów, głównie w zamian za dostawy ropy naftowej[18]. Dzięki temu Pekin zyskał strategicznego partnera i zapewnił sobie stabilne dostawy surowca, mimo trudnej sytuacji gospodarczej i politycznej w Wenezueli.

Argentyna również korzysta z chińskich inwestycji, szczególnie w sektorze energetycznym i infrastrukturalnym. Pekin finansuje w południowej części kraju budowę elektrowni wodnych, takich jak projekt Kirchner i Cepernic, których koszt szacuje się na 4,7 mld dolarów[19]. Ponadto Chiny stały się głównym partnerem handlowym Argentyny, z wymianą handlową przekraczającą ponad 16 mld dolarów rocznie[20].

Na intensywnej współpracy gospodarczej i wymianie handlowej z Chinami korzysta również Chile. W 2022 roku chiński import miedzi z Chile osiągnął wartość ponad 18 mld dolarów[21]. Wzrost zapotrzebowania Chin na miedź, niezbędną do produkcji elektroniki i rozwijającej się infrastruktury, napędza chilijską gospodarkę.

Brazylia – główny partner Chin w Ameryce Łacińskiej

Innym znaczącym przykładem współpracy z Chinami jest Brazylia, która otrzymała znaczne wsparcie finansowe od Państwa Środka. Państwo to jest głównym partnerem biznesowym dla Pekinu w tym regionie świata. W 2015 roku Brazylia i Chiny podpisały umowy o wartości 53 mld dolarów, obejmujące różne sektory gospodarki, od energetyki po infrastrukturę[22]. Brazylia jako największa gospodarka w Ameryce Łacińskiej, jest kluczowym partnerem Chin w regionie, co widać także w intensywnej wymianie handlowej między tymi krajami. W 2021 roku jej wartość osiągnęła rekordowy poziom 135 mld dolarów[23].

Brazylia eksportuje do Chin głównie kluczowe dla chińskiej gospodarki surowce naturalne, takie jak:

  • Soja: Brazylia jest największym na świecie eksporterem soi, a Chiny jej największym importerem. W 2022 roku wartość eksportu soi z Brazylii do Chin wyniosła około 26 mld dolarów. Soja jest wykorzystywana w Chinach głównie do produkcji pasz dla zwierząt oraz oleju sojowego[24].
  • Ruda żelaza: Kolejnym kluczowym produktem eksportowym jest ruda żelaza, której wartość eksportu wyniosła około 25 mld dolarów w 2022 roku. Brazylijska ruda żelaza jest niezbędna dla chińskiego przemysłu stalowego[25].
  • Ropa naftowa: Eksport ropy naftowej do Chin wyniósł około 7 mld dolarów w 2022 roku. Brazylijska ropa naftowa jest ważnym elementem chińskiego miksu energetycznego[26].

Import z Chin do Brazylii obejmuje szeroką gamę produktów takich jak:

  • Elektronika: Produkty elektroniczne, w tym telefony komórkowe, komputery i sprzęt AGD, stanowią znaczną część importu. W 2022 roku wartość importu elektroniki z Chin wyniosła około 15 miliardów dolarów[27].
  • Maszyny i urządzenia: Brazylia importuje również maszyny i urządzenia przemysłowe, które są niezbędne dla rozwoju infrastruktury oraz produkcji przemysłowej. Wartość tej gałęzi importu wyniosła około 10 miliardów dolarów[28].
  • Chemikalia i produkty farmaceutyczne: W 2022 roku wartość importu chemikaliów i produktów farmaceutycznych z Chin wyniosła około 5 mld dolarów. Produkty te są kluczowe dla brazylijskiego sektora zdrowia i rolnictwa[29].

Chiny są również ważnym inwestorem w Brazylii, szczególnie w sektorze infrastrukturalnym. Chińskie firmy, takie jak State Grid Corporation of China, zainwestowały miliardy dolarów w brazylijską energetykę, w tym w budowę i modernizację sieci elektroenergetycznych[30]. W 2020 roku State Grid nabyła kolejne udziały w brazylijskich przedsiębiorstwach energetycznych, umacniając swoją pozycję na rynku. Chiny inwestują również w brazylijski sektor transportu. China Communications Construction Company (CCCC) realizuje projekty modernizacji portów oraz budowy dróg i mostów. W 2021 roku CCCC zakończyła modernizację portu w Paranaguá, jednego z największych portów eksportowych w Brazylii[31]. Pekin zainwestował także w brazylijski sektor rolny, wspierając rozwój nowoczesnych technologii rolniczych oraz infrastruktury magazynowej. Chińskie firmy, takie jak COFCO, prowadzą działalność w zakresie przetwórstwa i eksportu produktów rolnych.

W kontekście współpracy pomiędzy Chinami a Brazylią, warto wspomnieć o wspólnych działaniach w ramach grupy BRICS (określenie nieformalnej grupy państw rozwijających się: Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i Republika Południowej Afryki). Współpraca w ramach BRICS obejmuje wiele obszarów, w tym handel, inwestycje, finanse oraz badania i rozwój. W 2022 roku, w ramach szczytu BRICS, oba kraje podpisały szereg umów bilateralnych dotyczących współpracy w dziedzinie zdrowia, technologii oraz zrównoważonego rozwoju[32].

Mimo dynamicznego rozwoju relacji handlowych i gospodarczych, istnieją również wyzwania. Wzrost zależności Brazylii od eksportu surowców do Chin może prowadzić do niestabilności gospodarczej w przypadku spadku popytu na te surowce. Ponadto chińskie inwestycje w infrastrukturę budzą obawy dotyczące wpływu na środowisko oraz kwestie związane z suwerennością gospodarczą.

Perspektywy na przyszłość są jednak optymistyczne. Współpraca między Brazylią a Chinami ma duży potencjał rozwoju, szczególnie w obszarach takich jak technologia, energia odnawialna oraz rolnictwo. Oba kraje dążą do pogłębienia relacji, co może przynieść korzyści gospodarcze i społeczne obu stronom .

Odbudowa Nowego Jedwabnego Szlaku?

Obecność chińska w regionie Ameryki Łacińskiej nie opiera się tylko na oferowaniu pożyczek i współpracy gospodarczej. Chiny w tym regionie chcą realizować jedną ze swoich głównych inwestycji Belt and Road Initiative (BRI), która ma być reaktywacją Jedwabnego Szlaku. BRI to globalny projekt mający na celu zbudowanie sieci handlowej i inwestycyjnej łączącej Azję z Europą i Afryką. Choć Ameryka Łacińska nie jest bezpośrednio włączona do głównego szlaku BRI, również ma czerpać korzyści z chińskich inwestycji w tą inicjatywę . W ramach projektu Chiny zacieśniają współpracę infrastrukturalną z państwami regionu, co ma na celu poprawę połączeń transportowych i logistycznych. Przykładem jest budowa Kolei Transoceanicznej, która ma połączyć brazylijskie porty na wybrzeżu Atlantyku z peruwiańskimi portami nad Pacyfikiem[33]. Projekt, szacowany na około 60 mld dolarów, ma na celu stworzenie nowego korytarza transportowego, który ułatwi eksport surowców z Ameryki Południowej do Azji, w tym głównie do Chin[34].

Z inicjatywy korzystają również inne państwa regionu. W 2018 roku Ekwador stał się jednym z krajów Ameryki Łacińskiej oficjalnie przystępujących do BRI. Poprzez BRI, Chiny zainwestowały miliardy dolarów w infrastrukturę Ekwadoru, w tym w budowę zapory wodnej Coca Codo Sinclair, która kosztowała 2,24 mld dolarów i jest największym tego typu projektem w kraju[35].

Również w Argentynie widać efekty współpracy z Chinami w ramach BRI. W 2019 roku podpisano umowy o wartości 4,7 mld dolarów na modernizację infrastruktury kolejowej w Argentynie[36]. Projekt ma na celu poprawę efektywności transportu towarów, co jest kluczowe dla eksportu argentyńskich produktów rolnych.

Nie tylko gospodarka się liczy

Chiny, oprócz rozwoju programów pożyczek, programów infrastrukturalnych i rozwoju polityki gospodarczej, szeroko działają również w zakresie politycznym i społecznym w regionie Ameryki Łacińskiej. Działania te mają na celu stworzenie korzystnego środowiska dla dalszej współpracy gospodarczej, budowanie sojuszy politycznych, wzmocnienie pozycji Chin na arenie międzynarodowej oraz rywalizacji ze Stanami Zjednoczonymi.

W ramach aktywnie prowadzonej polityki dyplomatycznej Chiny starają się zyskać poparcie dla swoich postulatów na arenie międzynarodowej, na przykład w kwestii uznania Tajwanu jako części składowej ChRL. W 2007 roku Kostaryka zerwała stosunki dyplomatyczne z Republiką Chińską, nawiązując oficjalne relacje z Chińską Republiką Ludową, co zaowocowało znacznymi inwestycjami chińskimi w infrastrukturę oraz pomoc finansową[37]. W 2017 roku Panama również uznała politykę „jednych Chin”, nawiązując stosunki dyplomatyczne z Pekinem[38]. W zamian Chiny zobowiązały się do inwestycji w projekty infrastrukturalne, takie jak modernizacja portu Balboa i budowa nowego centrum logistycznego[39].

W regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów wciąż jest 7 państw, które uznają tylko Republikę Chińską, a nie ChRL (na całym świecie jest ich 12)[40]. Do tych państw należy Paragwaj, będący jednym z głównych producentów soi na świecie. ChRL jednak nie utrzymuje z nim wymiany handlowej. Chiny ograniczają dyplomację oraz handel z Paragwajem i resztą państw, które uznają Tajwan. W 2018 roku do grona państw, które zerwały stosunki dyplomatyczne z Tajwanem, dołączył Salwador[41]. Decyzja ta spotkała się z aprobatą Pekinu i jego zwiększonym zainteresowaniem gospodarczym i handlowym w tym kraju.

Poza aspektem dyplomatyczno-politycznym Chiny rozwijają również inne gałęzie współpracy z państwami regionu. W 2014 roku zainicjowały powstanie Forum Współpracy Chiny-Ameryka Łacińska i Karaiby (China-CELAC Forum), mające na celu zacieśnienie współpracy w różnych dziedzinach, od handlu i inwestycji po naukę i technologie[42]. Spotkania na wysokim szczeblu oraz podpisywanie umów ramowych mają się przyczyniać do wzmocnienia relacji politycznych i ekonomicznych.

Chiny aktywnie promują również wymianę kulturalną i edukacyjną z krajami Ameryki Łacińskiej. Inicjatywy te mają na celu budowanie pozytywnego wizerunku Państwa Środka oraz wzmacnianie więzi między społeczeństwami. W wielu krajach Ameryki Łacińskiej powstały Instytuty Konfucjusza, oferujące kursy języka chińskiego oraz promujące kulturę tego kraju. W samej Brazylii działają cztery takie instytuty, które przyciągają tysiące studentów[43]. Chiny oferują też programy stypendialne dla osób z Ameryki Łacińskiej, umożliwiające im naukę na chińskich uczelniach. W 2019 roku około 6 000 studentów z Ameryki Łacińskiej wyjechało do Chin, aby tam podjąć naukę[44].

Pekin rozwija również w tym regionie swoje media, aby tworzyć przychylną sobie propagandę. Chińskie instytucje, takie jak telewizja China Global Television Network (CGTN) i agencja prasowa Xinhua, zwiększają swoją obecność w Ameryce Łacińskiej, oferując treści w języku hiszpańskim i portugalskim[45]. Celem tych działań jest kształtowanie pozytywnego wizerunku Chin oraz promowanie ich polityki zagranicznej.

Rząd Chin, jak i również firmy z Państwa Środka, realizują liczne projekty społeczno-gospodarcze w regionie, mające na celu poprawę jakości życia lokalnych społeczności i zdobycie poparcia dla ich inicjatyw. Chińskie inwestycje, takie jak budowa dróg, mostów i elektrowni, przynoszą korzyści miejscowym społecznościom poprzez tworzenie miejsc pracy i poprawę infrastruktury publicznej. Na przykład, wspomniana już wcześniej i bardzo potrzebna, budowa zapory wodnej Coca Codo Sinclair w Ekwadorze, finansowana przez chińskie pożyczki, zapewnia stabilne dostawy energii elektrycznej dla milionów mieszkańców.

Wsparcie Pekinu było realizowane również w trakcie trwania pandemii COVID-19, kiedy to Chiny dostarczały do Ameryki Łacińskiej sprzęt medyczny, maseczki, szczepionki oraz wsparcie techniczne. W 2021 roku Brazylia otrzymała miliony dawek chińskiej szczepionki CoronaVac, co znacząco przyczyniło się do walki z pandemią w tym kraju[46].

Z perspektywy politycznej dla krajów tego regionu współpraca z Chinami pozwala na zwiększenie niezależności od tradycyjnych partnerów – Stanów Zjednoczonych i Europy. Jednakże pojawiają się również głosy sprzeciwu, które wskazują na ryzyko uzależnienia się od Chin. Takie stanowisko prezentował np. były kandydat na prezydenta Peru Julio Armando Guzmán, który uważał, że obecność Chin w regionie może być zagrożeniem dla demokracji[47].

Co dalej?

Oferta współpracy politycznej i gospodarczej ChRL ma konsolidować grupę państw rozwijających się wokół wizji Xi Jinpinga dotyczącej zmiany porządku międzynarodowego. Chiny dostrzegają problemy Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych (wynikające m.in. z rosyjskiej agresji na Ukrainę). Budują swoją dominację oraz porządek międzynarodowy, jawiąc się jako remedium na kryzysy. W tym celu konsekwentnie od początku XXI wieku tworzą swój blok państw, które będą ich sojusznikami i partnerami międzynarodowymi.

Chińska polityka w relacjach z Ameryką Łacińska, a szerzej z Globalnym Południem, jest skoncentrowana na podważaniu wspólnoty wartości, m.in. Zachodu z demokratycznymi państwami rozwijającymi się. ChRL wykorzystuje do swoich celów negatywne doświadczenia państw rozwijających się, związane z polityką Stanów Zjednoczonych (np. atakiem na Irak z 2003 roku)[48].

Trzeba jednak pamiętać, że współpraca państw Ameryki Łacińskiej z Pekinem w wielu przypadkach zwiększa również ich zadłużenie i problemy ze spłatą pożyczek. Z powodu polityki Chin rośnie korupcja lokalnych elit i tendencje autorytarne, a inwestycje często powodują dewastację środowiska naturalnego (tak jak w przypadku kopalni miedzi w Las Bambas w Peru)[49]. Chińskie zaangażowanie w tym regionie jest również skoncentrowane na chęci uzależnienia lokalnych władz od polityki i gospodarki Pekinu. W tym kontekście coraz częstsze mogą stawać się takie działania, jak Brazylii, która wszczęła ostatnio kilkanaście postępowań w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych ChRL[50].

Część badaczy uważa, że Stany Zjednoczone powinny ponownie zintensyfikować swoje działania w regionie, aby znów być głównym partnerem dla państw Ameryki Łacińskiej[51]. Musi to opierać się na wzajemnym dialogu, odpowiedzialności, przejrzystości relacji oraz równej współpracy. Waszyngton nie może w odbudowywaniu relacji działać sam, a przyciągnąć do współpracy swoich sojuszników, np. z Europy czy Azji i Pacyfiku[52].

Chińska obecność w Ameryce Łacińskiej będzie prawdopodobnie w nadchodzących latach rosła, a relacje te będą odgrywać coraz większą rolę w globalnym krajobrazie geopolitycznym i gospodarczym. Dużo zależy od kierunku rozwoju narodowych polityk państw Ameryki Łacińskiej oraz od tego, czy wciąż będą one chętne na przyjmowanie chińskiej pomocy. Ważne będą również wyniki wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, w których wygrana Donalda Trumpa może przynieść kolejne zamrożenie stosunków z Ameryką Łacińską[53].

  1. J. B. Moore, The Monroe Doctrine, „Political Science Quarterly”, v. 11, no. 1, 1896, s. 3. ↑

  2. D. M. Dozer, The Monroe Doctrine. Its Modern Signifiance, New York 1967, s. 3. ↑

  3. M. Skrzypek, Implementacja założeń Doktryny Monroe’a w relacjach Stanów Zjednoczonych z mocarstwami europejskimi 1823-1900, [w:] M. Urbańczyk, Ł. D. Bartosik, A. Ratajczak (red.) Stany Zjednoczone Ameryki a polityka zagraniczna i prawo międzynarodowe, Poznań-Łódź 2018, s. 56. ↑

  4. D. M. Dozer, The Monroe Doctrine…, op. cit., s. 8-10. ↑

  5. M. T. Gilderhus, The Monroe Doctrine: Meanings and Implications, „Presidental Studies Quarterly”, v. 36, 2006, s. 6. ↑

  6. W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002, s. 78. ↑

  7. Ibidem. ↑

  8. Ibidem. ↑

  9. J. Gocłowska-Bolek, Gra wstępna czy płatna miłość? Chiny w Ameryce Łacińskiej, „WcN”, 12 września 2022, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/joanna-goclowska-bolek-chiny-w-ameryce-lacinskiej/ [dostęp: 17.05.2024]. ↑

  10. Ibidem. ↑

  11. Critical Mineral Geopolitics: Latin America’s untapped potential, “Mining Technology”, 13 września 2023, https://www.mining-technology.com/features/critical-mineral-geopolitics-latin-americas-untapped-potential/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  12. M. Mencel, Strategia Chin wobec Ameryki Łacińskiej, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość.”, t. X, s. 302. ↑

  13. Ibidem. ↑

  14. Ibidem. ↑

  15. R. Alf, Chiny: czołowy gracz w regionie Ameryki Łacińskiej, http://www.stosunkimiedzynaro dowe.info/artykul,259,Chiny_czolowy_gracz_w_regionie_Ameryki_Lacinskiej [dostęp: 17.05.2024]. ↑

  16. Latin America-China Relations in the times of Xi Jinping, “Latinoamerica21”, 23 listopada 2021, https://latinoamerica21.com/en/latin-america-china-relations-in-the-times-of-xi-jinping/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  17. XI: Ties with Latin America to strengthen, “NRDC”, 31 stycznia 2023, https://en.ndrc.gov.cn/news/pressreleases/202301/t20230131_1348530.html [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  18. Ibidem. ↑

  19. Feature: China helps fulfill Argentina’s energy dream with world’s southernmost hydrolelectric dams, “Xinhuanet”, 27 września 2021, http://www.news.cn/english/2021-09/27/c_1310213088.htm [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  20. https://oec.world/en/profile/bilateral-country/chn/partner/arg [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  21. Cohilco elewa proyeccion del precio cobre a US$ libra para 2024, https://www.cochilco.cl/Paginas/Inicio.aspx [dostęp: 18.05.2024]. ↑

  22. Li Keqlang Pays Official Visits to Brazil, Colombia, Peru and Chile, 20 maja 2015, https://www.fmprc.gov.cn/eng/topics_665678/2015zt/lkqdbxglbyblzljxzsfw/201505/t20150522_704974.html [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  23. Imports and exports of Brazil with China from 2015 to 2023, “statlista”, https://www.statista.com/statistics/1105976/brazil-trade-value-china/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  24. Ibidem. ↑

  25. Ibidem. ↑

  26. Ibidem. ↑

  27. Ibidem. ↑

  28. Ibidem. ↑

  29. Imports and exports of Brazil with China from 2015 to 2023, op.cit. ↑

  30. Chinese firms wins Brazil power line tender to boost green energy, “Reuters”, 15 grudnia 2023, https://www.reuters.com/business/energy/chinas-state-grid-wins-largest-batch-brazils-power-transmission-lines-auction-2023-12-15/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  31. CCCC’s Contribution to the Revitalizationof Paranagua Port in Brazil, 23 lutego 2023, https://en.ccccltd.cn/xwzx/ztbd/202302/t20230224_205179.html [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  32. BRICS Joint Statement, “XIV BRICS Summit”, 20 maja 2022, http://brics2022.mfa.gov.cn/eng/hywj/ODMM/202205/t20220529_10694180.html [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  33. Brazil, Peru, China plan trans-South American railway, “AA”, 13 maja 2015, https://www.aa.com.tr/en/economy/brazil-peru-china-plan-trans-south-american-railway/47988 [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  34. Countries of the Belt and Road Initiative (BRI), https://greenfdc.org/countries-of-the-belt-and-road-initiative-bri/ [dostęp: 18.05.2024]. ↑

  35. Ibidem. ↑

  36. Countries of the Belt and Road Initiative (BRI), op.cit. ↑

  37. G. Bowley, Cash Helped China Win Costa Rica’s Recognition, “New York Times”, 12 września 2008, https://www.nytimes.com/2008/09/13/world/asia/13costa.html [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  38. Panama recognizes China, „DW”, 13 czerwca 2017, https://www.dw.com/en/panama-recognizes-china-and-breaks-diplomatic-ties-with-taiwan/a-39226822 [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  39. Ibidem. ↑

  40. Countries that recognizes Taiwan 2024, https://worldpopulationreview.com/country-rankings/countries-that-recognize-taiwan [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  41. El Salvador ditches Taiwan to establish ties with China, “AL Jazeera”, 21 sierpnia 2018, https://www.aljazeera.com/news/2018/8/21/el-salvador-ditches-taiwan-to-establish-ties-with-china [dostęp: 18.05.2024]. ↑

  42. China-CELAC Forum, „The Diplomat”, https://thediplomat.com/tag/china-celac-forum/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  43. China’s Educational Influence Expected to Grow in Latin America, “VOA News”, 23 kwietnia 2022, https://www.voanews.com/a/china-s-educational-influence-expected-to-grow-in-latin-america-/6524956.html [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  44. Ibidem. ↑

  45. Hundreds of thousands protest spending cuts to Argentina’s public universities, “CTGN”, 21 grudnia 2023, https://america.cgtn.com/category/latin-america [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  46. Chinese Covid-19 vaccine far less effective than initially claimed in Brazil, sparking concerns, “CNN”, 14 stycznia 2021, https://edition.cnn.com/2021/01/13/asia/sinovac-covid-vaccine-efficacy-intl-hnk/index.html [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  47. The tedious China scare in Latin America, “Responsible Facecraft”, 7 lutego 2023, https://responsiblestatecraft.org/2023/02/07/the-tedious-china-scare-in-latin-america/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  48. M. Przychodniak, Świat według ChRL. Chińskie plany wobec społeczności międzynarodowej, „PISM”, 16 stycznia 2024, https://www.pism.pl/publikacje/swiat-wedlug-chrl-chinskie-plany-wobec-spolecznosci-miedzynarodowej [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  49. P. Dzierżanowski, Wpływ chińskiego kapitału na państwa rozwijające się, „PISM”, 22 listopada 2023, https://www.pism.pl/publikacje/wplyw-chinskiego-kapitalu-na-panstwa-rozwijajace-sie [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  50. Brazil investigates dumping behavior of many Chinese export products since the beginning of 2024, “ASL”, https://aslgate.com/brazil-investigates-dumping-behavior-of-many-chinese-export-products-since-the-beginning-of-2024/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  51. J. Guzman, 10 Commandments for the U.S. to Save Its Relationship With Latin America From China, “Time”, 27 kwietnia 2023, https://time.com/6272322/us-plan-latin-america-china/ [dostęp: 20.05.2024]. ↑

  52. Ibidem. ↑

  53. S. Scheller, Nobody Builds Walls Better than Me — US Policy towards Latin America under Donald Trump, „Federal Academy for Security Policy”, 2017, s.1. ↑