Bunt lewicy, czyli o poglądach politycznych młodych Polaków

Atrybutem młodości jest bunt. Tylko nie zniszczeni (myślą o kredytach, odkładaniu na emeryturę czy dziesięciu latach spędzonych w korpo) młodzi idealiści są skłonni do wiary, że świat można poukładać inaczej. Buntując się najpierw wobec wychowaniu rodziców, nierzadko wobec systemowi edukacji, na polityce kończąc. Młodzi idealiści chcą świata lepszego od tego w którym żyją, a jeśli partia rządząca nie potrafi im tego zapewnić… szukają innej drogi do zaspokojenia swoich żądzy (sic!).

Gdzie są teraz młodzi?

W opublikowanym na początku lutego komunikacie Centrum Badania Opinii Społecznych (CBOS) przekazał informację o pierwszej w historii badań prowadzonych od 1990 roku sytuacji, kiedy to poglądy lewicowe przeważyły wśród młodych Polaków (18-24 lata) nad poglądami prawicowymi, a nawet centrowymi, które wiodły prym w ciągu minionych 30 lat. Po lewej stronie sceny politycznej w 2020 roku stanęło ponad 3 na 10 badanych młodych Polaków. Dało to poglądom lewicowym wynik wyższy niż w 1990 roku (niespełna 30 %) oraz w 2000 roku (ok. 25 %),^[1] kiedy to jeszcze były utożsamiane głównie z aspektami ekonomicznymi, a nie jak dziś – światopoglądowymi. Informacja ta wywołała niemałe poruszenie na portalach informacyjnych i skłoniła do refleksji na temat przyczyny takich, a nie innych postaw młodych Polaków. O badaniu rozpisywały się: Polska Times^[2], Onet^[3], Rzeczpospolita^[4] czy Polska Agencja Prasowa^[5].

^[6]

O co cały ten szum?

Właśnie o światopogląd, który nie idzie w parze ze światopoglądem prawicowej partii rządzącej. Młodzi Polacy nie tylko przechodzą na lewą stronę sceny politycznej, ale w ogóle coraz bardziej ową sceną polityczną zaczynają się interesować. Ogół obywateli Polski, w tym również młodych, od 2015 roku wykazuje wzrost mobilizacji wyborczej, czyli chęć udziału w wyborach do Sejmu i Senatu (gdyby odbywały się one w najbliższą niedzielę).^[7] Wśród Polaków w wielku 18-24 lata chęć udziału w 2020 roku zadeklarowało 77%, podczas gdy nigdy wcześniej nie przekroczono progu 70%.^[8]

Od 2018 roku w badaniach młodych Polaków obserwuje się zarówno spadek żadnego i niewielkiego zainteresowania polityką, jak i wzrost wśród deklaracji bardzo dużego, dużego oraz wciąż przeważającego – średniego zainteresowania polityką. .

W 2020 roku osiągnięto najwyższy wynik zainteresowania młodych obywateli polityką w całej historii tego badania, czyli od 1989 roku.^[9] Podobne tendencje obserwuje się również wśród ogółu Polaków od 2014 roku,^[10] jednak to wśród młodych obywateli kraju nastąpił między rokiem 2019, a 2020 – „bezprecedensowy skok o 5 punktów procentowych (z 9% do 14%)”^[11] zainteresowanych polityką w dużym stopniu.

Co to oznacza?

W wielkim skrócie oznacza to, że młodzi Polacy coraz liczniej zaczynają interesować się polityką, a wzrosty te pokrywają się ze wzrostem poglądów lewicowych wśród młodych. Czy istnieje udowodniona korelacja między zainteresowaniem polityką, a utożsamianiem się z lewicowymi wartościami? Cóż… koncepcja badania CBOS tego nie wykaże, ale obserwowanie wydarzeń z ostatnich kilku lat daje przypuszczenia, że zainteresowanie polską sceną polityczną skłania młodych Polaków do poglądów lewicowych. Zaznaczyć jednak trzeba, że nie chodzi tu o zmiany poglądów w związku z większym zainteresowaniem polityką (ponieważ badanie dotyczy określonej grupy wiekowej, a nie kohort wiekowych), a raczej kształtowania się poglądów osób wchodzących w dorosłość. Przypuszczać można zatem, że popularność lewicy może dopiero wzrosnąć, wraz z wchodzeniem w dorosłość kolejnych roczników młodzieży.

Skąd popularność lewicy i jeszcze raz – o co cały ten szum?

Ciekawym zjawiskiem jest fakt, że w kraju rządzonym przez partię utożsamiającą się z prawicą oraz w którym blisko 40% badanych deklaruje właśnie prawicowe poglądy,^[12] najmłodsi dorośli obywatele tak znacząco odbiegają od reszty społeczeństwa. Zmiany poglądów politycznych wśród młodych Polaków widoczne są od 2015 roku,^[13] a więc pokrywają się z rządami Prawa i Sprawiedliwości. Największy skok poglądów lewicowych wśród młodych obywateli oraz większego zainteresowania polityką widać od 2019 roku^[14] – roku kolejnych wygranych przez PiS wyborów parlamentarnych. .

Można odnieść wrażenie, że polska młodzież coraz liczniej buntuje się przeciw poglądom rządu. Poglądy młodych Polaków i działań rządu ścierają się przede wszystkim w kwestiach ekologii, LGBT, aborcji czy w ogóle praw kobiet.

Dlaczego bunt?

Trudno nie mówić o buncie widząc w ostatnich miesiącach centra miast pełnych protestujących ludźmi. Tłumy wspólnie skandujące przepełnione gniewem i rozpaczą hasła, idące przez miasto pośród pustych tramwajów i świateł kordonów policji, wprowadzają niemożliwą do opisania atmosferę lekkiej anarchii. Barykadowanie ulic, blokowanie ruchu drogowego przez leżenie na pasach, wyzwiska, wandalizm czy potyczki z policją, których ofiarami nierzadko są osoby nie mające nawet 18 lat. Bunt przeciwko decyzjom władzy, jaki nastał na przykład po wyroku wątpliwej wiarygodności Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji, jest tu więc jak najbardziej odpowiednim słowem. Bunt jest też odpowiednią, w oczach młodych obywateli postawą.

Kto za tym stoi?

Oczywiście młodzi Polacy, ale wśród nich są przecież też młode Polki. To właśnie młode kobiety coraz częściej stawiane są jako przyczyna buntowniczych wobec rządu postaw (strajki kobiet w sprawie prawa aborcyjnego) i wzrostu poglądów lewicowych,^[15] w których politykę wpisują się ich postulaty. Potwierdza to autor opracowania CBOS Jonathan Scovil: Można przypuszczać, że za wyraźniejszą przemianą światopoglądową młodych kobiet stoją żywsze reakcje na toczące się w 2020 roku spory polityczne wokół praw społeczności LGBT oraz prawa aborcyjnego. Widoczna tendencja do polaryzacji poglądów również zaznaczyła się o wiele silniej wśród młodych kobiet, co świadczyłoby o ogólnym wzroście zainteresowania tej grupy życiem publicznym^[16].

A co z prawicą?

Niepokojącym jest fakt, że i tak spolaryzowane poglądy Polaków, radykalizują się. Choć z raportu CBOS nie wynika jak bardzo prawicowi czy jak bardzo lewicowi są badani, to nie może umknąć uwadze fakt, że od 2013 roku obserwuje się spadek poglądów centrycznych, zarówno wśród młodych Polaków (z blisko 40% w 2013 roku do ok. 22% w 2020 roku),^[17] jak i wśród ogółu Polaków (odpowiednio z blisko 35% do niespełna 25%).^[18] Także osób niemających zdania na temat poglądów politycznych od 2016 roku jest coraz mniej – spadek z ok. 30% do niespełna 18% wśród młodych Polaków^[19] oraz spadek z ok. 27% do ok. 16% wśród Polaków ogółem.^[20] Co więcej, choć od kilku lat obserwuje się wzrost poglądów lewicowych, między samym rokiem 2019 a 2020 zaobserwować można wzrost poglądów prawicowych na poziomie kilku punktów procentowych (4 w przypadku młodych Polaków). Może to rodzić obawę o radykalizację poglądów politycznych młodzieży, jak i obywateli Polski w ogóle, zanik poglądów centrycznych i zwiększoną polaryzację krajowej sceny politycznej.

Czeka nas lewicowa rewolucja?

Na pewno czeka nas wspomniana wyżej polaryzacja. Od kilku lat polska młodzież coraz częściej wchodzi w dorosłość już z wyrobionymi poglądami politycznymi. Skoro pojawia się jedna skrajność (poglądy lewicowe w ostatnich latach), musi pojawić się również druga (poglądy prawicowe w ostatnim roku). Dopiero polityka rządu, wobec którego tak bardzo lubią buntować się młodzi ludzie, pokaże, czy poglądy lewicowe zaleją polską scenę polityczną, przynajmniej w wyborach młodych Polaków. Kluczową kwestią, która o tym zadecyduje, może być właśnie polityka wobec kobiet (w tym ich prawa do aborcji).

Jakieś wnioski?

Niewątpliwie pozytywnym wynikiem badania CBOS jest fakt, że młodzi Polacy coraz bardziej interesują się polityką, która ma przecież ogromny wpływ na ich życie, zarówno teraz, jak i w dalekiej przyszłości, kiedy młodość będzie dla nich tylko wspomnieniem. Mniej cieszy fakt, że poglądy młodzieży nie pokrywają się z polityką rządu, a więc, że młodzi Polacy żyją w kraju, rządzonym nie tak, jakby tego chcieli. Nie dziwi więc fakt, że podejmują próby buntu, by zmienić swoją rzeczywistość i przyszłość. W takim wypadku bunt przestaje być tylko charakterystycznym dla młodych niepokornych dusz przymiotem czy godnym pogardy aktem niesubordynacji, ale staje się wyrazem obywatelskiej mądrości i daje nadzieję, że dzisiejsza młodzież będzie potrafiła politycznie zadbać o swoją przyszłość.

1. Komunikat z badań Nr 16/2021. Zainteresowanie polityką i poglądy polityczne młodych Polaków na tle ogółu badanych, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, 2021, s. 7 https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_016_21.PDF [dostęp: 18.03.2021] ↑

2. A. Kiełczykowska – Młodzi ludzie coraz częściej deklarują lewicowe poglądy – od 2019 roku ich liczba wzrosła niemal dwukrotnie. Sondaż CBOS https://polskatimes.pl/mlodzi-ludzie-coraz-czesciej-deklaruja-lewicowe-poglady-od-2019-roku-ich-liczba-wzrosla-niemal-dwukrotnie-sondaz-cbos/ar/c1-15432859 [dostęp: 18.03.2021] ↑

3. Młodzi Polacy skręcają w lewo. Historyczny wynik w badaniu CBOS https://wiadomosci.onet.pl/kraj/cbos-duzy-wzrost-osob-o-lewicowych-pogladach-w-2020-roku/9nwxqxn [dostęp: 18.03.2021] ↑

4. Sondaż CBOS: Młodzież ostro skręca na lewo https://www.rp.pl/Spoleczenstwo/210209465-Sondaz-CBOS-Mlodziez-ostro-skreca-na-lewo.html
   [dostęp: 18.03.2021] ↑

5. CBOS: za rekordową liczbę deklaracji lewicowych odpowiadaja przede wszystkim młode Polski https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C826410%2Ccbos-za-rekordowa-liczbe-deklaracji-lewicowych-odpowiadaja-przede-wszystkim [dostęp: 18.03.2021] ↑

6. CBOS – Twitter, 08.02.2021, https://twitter.com/CBOS_Info/status/1358721042949300224?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1358721042949300224%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.rp.pl%2FSpoleczenstwo%2F210209465-Sondaz-CBOS-Mlodziez-ostro-skreca-na-lewo.html
   [dostęp: 18.03.2021]

   na podstawie:
   Komunikat z badań Nr 16/2021. Zainteresowanie polityką i poglądy polityczne młodych Polaków na tle ogółu badanych, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, 2021, rys. 6, s. 7 https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_016_21.PDF [dostęp: 18.03.2021] ↑

7. Komunikat z badań Nr 16/2021. Zainteresowanie polityką i poglądy polityczne młodych Polaków na tle ogółu badanych, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, 2021, s. 4-5 https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_016_21.PDF [dostęp: 18.03.2021] ↑

8. Tamże, s. 5 ↑

9. Tamże, s. 3 ↑

10. Tamże s. 2 ↑

11. Tamże, s. 3 ↑

12. Tamże, s. 6 ↑

13. Tamże, s. 7 ↑

14. Tamże ↑

15. A. Rebelińska – CBOS: Z lewicą utożsamia się aż 40 proc. młodych Polek https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/8111172,lewica-mlodziez-mlode-polski-cbos.html [dostęp: 18.03.2021]

    Znaczny wzrost deklaracji lewicowych https://kosciol.wiara.pl/doc/6760090.Znaczny-wzrost-deklaracji-lewicowych [dostęp: 18.03.2021]

    CBOS: za rekordową liczbę deklaracji lewicowych odpowiadaja przede wszystkim młode Polski https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C826410%2Ccbos-za-rekordowa-liczbe-deklaracji-lewicowych-odpowiadaja-przede-wszystkim [dostęp: 18.03.2021] ↑

16. Znaczny wzrost deklaracji lewicowych https://kosciol.wiara.pl/doc/6760090.Znaczny-wzrost-deklaracji-lewicowych [dostęp: 18.03.2021] ↑

17. Komunikat z badań Nr 16/2021. Zainteresowanie polityką i poglądy polityczne młodych Polaków na tle ogółu badanych, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, 2021, s. 7 https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_016_21.PDF [dostęp: 18.03.2021] ↑

18. Tamże, s. 6 ↑

19. Tamże, s. 7 ↑

20. Tamże, s. 6 ↑