Finał WOŚP: Ponad 30 lat pomocy i tysiące urządzeń dla polskich szpitali
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy gra już od 32 lat, angażując co roku miliony Polaków do niesienia pomocy. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu wolontariuszy, darczyńców i partnerów, WOŚP zbiera fundusze na zakup nowoczesnego sprzętu medycznego oraz realizację programów profilaktycznych. Finał akcji co roku przyciąga tysiące zwolenników w całej Polsce i za granicą, a aukcje charytatywne, koncerty oraz zbiórki przyczyniają się do rekordowych wyników osiąganych przez organizację. Do tej pory fundacja zebrała blisko 2,3 miliarda złotych i zakupiła ponad 74,5 tysiąca urządzeń medycznych[1]. Dzięki temu specjalistyczny sprzęt trafia do szpitali w całym kraju, znacząco poprawiając jakość leczenia najmłodszych pacjentów. WOŚP odegrała także kluczową rolę w walce z pandemią COVID-19, dostarczając placówkom medycznym niezbędne środki ochrony. Po wybuchu wojny w Ukrainie fundacja wsparła finansowo działania pomocowe dla ofiar konfliktu, udowadniając, że jej misja wykracza poza granice Polski. Organizacja koncentruje się na ochronie zdrowia, pomocy dzieciom, seniorom oraz osobom wymagającym specjalistycznej opieki, a także na działaniach profilaktycznych. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy nie tylko ratuje życie, ale także jednoczy Polaków wokół wspólnego celu – choć na chwilę odsuwając podziały i tworząc wspierającą się wspólnotę. Tegoroczny 33. Finał WOŚP poświęcony był wsparciu onkologii i hematologii dziecięcej. Według deklaracji podczas tego wydarzenia zebrano 178 531 625 złotych. Zostaną one przeznaczone na zakup nowoczesnego sprzętu diagnostycznego i terapeutycznego dla najmłodszych pacjentów[2].
Polska służba zdrowia: Jak działa i skąd się biorą pieniądze?
Polska służba zdrowia to rozbudowany system opieki medycznej, który obejmuje zarówno publiczne, jak i prywatne placówki zdrowotne. Jego celem jest zapewnienie wszystkim obywatelom dostępu do podstawowej oraz specjalistycznej opieki zdrowotnej, jednak jego funkcjonowanie często budzi wiele dyskusji i kontrowersji. Finansowanie ochrony zdrowia pochodzi z różnych źródeł. Dzielą się one na publiczne, do których należą: budżet państwa, Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), jednostki samorządu terytorialnego oraz inne instytucje sektora finansów publicznych. Natomiast sektor prywatny obejmuje wydatki gospodarstw domowych, pracodawców, prywatnych ubezpieczycieli oraz inne podmioty finansujące usługi zdrowotne[3]. Głównym źródłem finansowania ochrony zdrowia jest Narodowy Fundusz Zdrowia – pokrywa on ok. 80% publicznych wydatków na opiekę zdrowotną i ok. 60% ogólnych kosztów. Fundusz pozyskuje środki głównie ze składki zdrowotnej, którą zobowiązani są odprowadzać wszyscy ubezpieczeni. Potrąca się ją bezpośrednio z wynagrodzenia pracowników oraz osób prowadzących działalność gospodarczą. Jej wysokość zależy od osiąganych dochodów – im większe wynagrodzenie, tym jest ona wyższa. W 2024 roku minimalna składka zdrowotna wynosiła 381,78 zł, co stanowi 9% minimalnego wynagrodzenia[4]. Drugim kluczowym źródłem finansowania jest budżet państwa. Środki z budżetu finansują programy zdrowotne, zakup sprzętu medycznego, leczenie rzadkich chorób oraz niektóre placówki ochrony zdrowia. W 2024 roku łączne nakłady na system opieki zdrowotnej w Polsce wyniosły około 190,9 miliarda złotych, co stanowiło około 6,2% PKB[5]. Zgodnie z ustawą corocznie na ochronę zdrowia przeznaczane są środki w wysokości nie niższej niż 7% PKB. W 2024 roku minimalny próg wynosił 6,2% PKB, a w 2025 roku wzrośnie do 6,5% PKB[6]. Wydatki majątkowe pokrywane są przede wszystkim ze środków jednostek samorządu terytorialnego oraz budżetu państwa. Około 25% finansów przeznaczanych na opiekę zdrowotną pochodzi z sektora prywatnego. Obejmuje to wydatki na wizyty lekarskie, abonamenty medyczne, ubezpieczenia zdrowotne oraz dopłaty do leków dla sprzedawców detalicznych i innych dostawców dóbr medycznych. Środki prywatne są kierowane przede wszystkim na tańsze procedury takie jak np. finansowanie wizyt u konkretnych specjalistów [7]. Dodatkowo finansowanie szpitali i lokalnej opieki medycznej wspierają jednostki samorządu terytorialnego.
WOŚP kontra budżet państwa
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy od ponad trzech dekad wspiera polską służbę zdrowia, zbierając setki milionów złotych na zakup nowoczesnego sprzętu medycznego. Chociaż działalność fundacji jest szeroko doceniana, to jej rosnące znaczenie rodzi pytania o politykę zdrowotną rządzących. Czy państwo nie powinno samo zapewnić szpitalom niezbędne zasoby? Dlaczego politycy chętnie wspierają WOŚP, zamiast przeznaczać większe fundusze na publiczną służbę zdrowia? Zestawienie danych dotyczących zbiórek WOŚP z ogólnym budżetem NFZ i wydatkami państwa na ochronę zdrowia jest nieprecyzyjne. NFZ pełni przede wszystkim rolę płatnika, który ze składek ubezpieczenia społecznego finansuje świadczenia zdrowotne. Środki te pokrywają wynagrodzenia lekarzy i pielęgniarek, koszty energii elektrycznej, utrzymanie budynków oraz funkcjonowanie placówek medycznych. Natomiast celem zbiórek fundacji jest wsparcie ochrony zdrowia przez zakup sprzętu[8]. W 2024 roku WOŚP sfinansowała równowartość około 25% poziomu nakładów ze środków państwowych na sprzęt medyczny. Jest to przybliżona wartość, ponieważ nie znamy dokładnej kwoty przeznaczanej na sam zakup sprzętu. Warto jednak podkreślić, że finanse na aparaturę medyczną pochodzą przede wszystkim z budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz środków unijnych[9].
Politycy i WOŚP – hipokryzja czy strategia wizerunkowa?
Co roku finał WOŚP przyciąga polityków różnych opcji, którzy chętnie fotografują się ze skarbonkami i deklarują swoje wsparcie, wystawiając aukcje charytatywne. Wiele osób zarzuca rządzącym hipokryzję – skoro oficjalnie popierają WOŚP, to dlaczego nie przeznaczają większych funduszy na publiczną służbę zdrowia? Wydaje się, że dla polityków wspieranie WOŚP jest wygodnym sposobem na zdobycie popularności, a nie rzeczywistym rozwiązaniem problemów systemowych.
Ludzie na szczytach władzy, biznesmeni, gwiazdy show biznesu chętnie włączaja się w akcje charytatywne na różne sposoby. Najczęściej przekazują na licytację przedmioty, których ceny osiągają nawet kilkaset tysięcy złotych. Podczas tegorocznego finału swoje oferty wstawiło wielu polityków partii rządzącej – przyłączyła się również para prezydencka. Warsztaty kulinarne z ministrą zdrowia Izabelą Leszczyną wylicytowane zostały za 111 250 zł. Największą kwotę trzeba było zapłacić za wspólne kaszubskie śniadanie z premierem Donaldem Tuskiem, które wylicytowane zostało za 500 500 zł[10]. Trochę mniejszą, jednak nadal sporą popularnością cieszyły się aukcje, takie jak: srebrne spinki prezydenta Andrzeja Dudy, jedwabna sukienka pierwszej damy Agaty Dudy, wspólne gotowanie z Rafałem Trzaskowskim, e-book z przepisami kulinarnymi od Szymona Hołowni, strój z Biedronki od Ryszarda Petru czy koszulka reprezentacji Polski od Barbary Nowackiej[11]. Nie tylko politycy włączyli się do akcji – ogromne kwoty trafiły do fundacji także od państwowych spółek, takich jak: Orlen (np. złotówka od każdej kawy), PZU (wirtualna e-skarbonka), Poczta Polska i PWPW S.A. (na licytację przekazano kolekcję znaczków) oraz PKP Intercity („Kolej dobrych serc”). To dzięki zaangażowaniu polityków i osób show-biznesu akcja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy jest w stanie pozyskiwać tak duże darowizny. Sławne osoby przyciągają uwagę ludzi. Wygranie ich przedmiotu lub czasu spędzonego z nimi jest dla licytujących interesujące i są w stanie przeznaczyć na to duże kwoty. Osoby publiczne, zwłaszcza politycy, mają okazję zaprezentować się jako wrażliwi na krzywdę i znający problemy społeczne. Jednak pojawia się pytanie – czy rzeczywiście chodzi o pomoc, czy raczej o inne wizerunkowe lub finansowe korzyści? Nie ulega wątpliwości, że wzięcie udziału w zbiórce charytatywnej jest bardzo dobrym ruchem PR-owym. Po pierwsze, jest to zaprezentowanie siebie jako osoby wrażliwej, pomagającej potrzebującym, a po drugie – doskonała okazja do wykreowania sobie nowego wizerunku, bądź zmazanie popełnionych wcześniej wpadek. Właśnie takim działaniem jest tzw. charity washing, czyli wykorzystanie szczytnego celu akcji charytatywnej do oczyszczenia swojego imienia w oczach społeczeństwa, bez podejmowania żadnych realnych działań na rzecz rozwiązania problemu. Jest to przydatne zwłaszcza w kontekście polityków, których decyzje mogą spotykać się z dezaprobatą części wyborców. Aukcje charytatywne oraz działania wspierające fundację są szeroko relacjonowane, co daje darmową reklamę, możliwość kupienia sobie czasu antenowego i zbudowania rozpoznawalności. Skojarzenie polityka z działalnością charytatywną może mieć przełożenie na wynik w wyborach oraz działać na korzyść takiego kandydata. Wspieranie Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy może także stanowić wygodny sposób na uniknięcie odpowiedzialności za niedofinansowanie ochrony zdrowia. Politycy, zamiast podejmować konkretne działania legislacyjne na rzecz poprawy systemu, mogą publicznie deklarować poparcie dla fundacji, sprawiając wrażenie zaangażowanych w poprawę sytuacji pacjentów. Przekazanie przedmiotu na aukcję nie obciąża budżetu państwa, co pozwala politykom uniknąć podejmowania trudnych decyzji związanych z realnym zwiększeniem nakładów na system ochrony zdrowia.
Prawicowa i lewicowa krytyka WOŚP
Fundacja WOŚP, mimo swojego ogromnego sukcesu w zbiórkach charytatywnych, jest obiektem krytyki zarówno ze strony prawicy, jak i lewicy. Ich zarzuty mogą się różnić jednak w zależności od perspektywy politycznej. WOŚP czerpie zyski ze zbiórek, darowizn, odsetek z lokat bankowych, wsparcia sponsorów i działalności komercyjnej tj. sprzedaży gadżetów, zbiórek podczas finałów i biletów na koncerty. Zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych, organizator musi sporządzić i doręczyć ministrowi właściwemu ds. administracji publicznej sprawozdania: z przeprowadzonej zbiórki, zawierające wartość i rodzaj zebranych ofiar, w ciągu 30 dni od zakończenia oraz sposobu rozdysponowania zebranych darowizn[12]. Prawicowa krytyka najczęściej dotyczy braku przejrzystości finansowej. Zarzuca się WOŚP ukrywanie wydatków i zatrzymywanie części pieniędzy dla siebie. Na stronie internetowej dostępne są informacje na temat tego, na co wydane zostały kwoty zebrane podczas finału, jednak kontrowersje budzi także sposób wydatkowania 1,5% z podatku, które – według informacji na stronie internetowej – mają być w całości przeznaczone na dzieci. Ostatnie zarzuty ze strony polityków Prawa i Sprawiedliwości dotyczyły pomocy dla powodzian. Twierdzili oni, że środki nie zostały im przekazane, po czym wycofali się z tego, ponieważ na stronie WOŚP można było znaleźć listę firm i organizacji wpłacających darowizny oraz przekazujących dary rzeczowe. Opublikowane były także punkty, gdzie trafiły paczki[13]. Ponadto część zebranych funduszy odkładanych jest na wysoko oprocentowane lokaty, w celu pomnożenia środków, co dla krytyków stanowi argument za tym, że fundusze nie są wykorzystywane na pomoc. Pojawiają się również oskarżenia o nepotyzm dotyczące firm powiązanych z WOŚP. Jerzy Owsiak zatrudniał w fundacji członków swojej rodziny – m.in. żonę, która pełniła funkcję dyrektora ds. medycznych, co niektóre osoby uznają za niewłaściwe zarządzanie fundacją. Z kolei krytyka ze strony lewicy koncentruje się na wskazywaniu wad publicznego systemu finansowania ochrony zdrowia. Część lewicowych komentatorów uważa, że WOŚP, mimo swojego sukcesu, nie rozwiązuje systemowych problemów związanych z opieką zdrowotną. Fundacja wzmacnia przekonanie, że państwo nie działa, pieniądze w ochronie zdrowia są marnowane, a wszystko co publiczne, jest nieudolne. Ludzie zaczynają sądzić, iż jedyną szansą na zmianę są zbiórki i zrzutki, co powoduje nieufność do państwa, mniejsze wpływy z podatków i mniejszą chęć, by partycypować w publicznym systemie, chociażby właśnie ochrony zdrowia. Dla wielu problemem jest to, że fundacja powinna być jedynie wsparciem, a nie głównym źródłem finansowania sprzętu medycznego, którego zakup leży w gestii NFZ. W ich opinii takie działania odwracają uwagę od problemu i zdejmują z rządzących odpowiedzialność za służbę zdrowia. Krytycy uważają, że to rząd powinien znaleźć środki finansowe na rozwiązanie problemów w systemie opieki medycznej, a nie społeczeństwo, które i tak ponosi duże koszty. Pojawia się także zarzut, że WOŚP staje się akcją „od bogatych dla bogatych”, ponieważ licytacje opiewają na wysokie kwoty[14]. Pojawiają się także zarzuty o upolitycznienie Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Udział polityków w finałach oraz aktywność Jerzego Owsiaka w wydarzeniach politycznych, w tym wulgarne hasła wobec prawicy, budzą kontrowersje. Wiele osób krytykowało plakaty WOŚP, które pojawiły się przed wyborami parlamentarnymi w 2023 roku. Miały one być wyrazem agitacji politycznej i włączeniem się WOŚP w kampanię po stronie Koalicji Obywatelskiej, co miało na celu wyrażenie jasnego poparcia tej formacji. Społeczne niezadowolenie może wzbudzać także finansowanie ze środków WOŚP Pol’and’Rock Festivalu, na którym występowali także politycy. Warto jednak dodać, że pieniądze pochodziły od sponsorów, a nie z finałów WOŚP[15].
WOŚP – fenomen charytatywny zmieniający Polskę
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy od ponad trzech dekad odgrywa kluczową rolę w polskim systemie ochrony zdrowia, dostarczając nowoczesny sprzęt medyczny i wspierając profilaktykę zdrowotną. Należy zauważyć, że dzięki fundacji znacząco poprawiły się warunki leczenia w szpitalach, zwłaszcza na oddziałach neonatologicznych, pediatrycznych i geriatrycznych. Jej działalność przyczyniła się do uratowania wielu żyć ludzkich, a programy edukacyjne zwiększyły świadomość zdrowotną Polaków. Jednak mimo niezaprzeczalnych zasług, WOŚP wzbudza również kontrowersje, stając się tematem debaty o odpowiedzialności państwa za finansowanie służby zdrowia. Z jednej strony fundacja realnie wspiera placówki medyczne i jednoczy społeczeństwo wokół wspólnego celu, z drugiej – jej sukces obnaża niedofinansowanie systemu opieki zdrowotnej i bywa wykorzystywany politycznie. Krytyka WOŚP pojawia się zarówno ze strony prawicy, zarzucającej jej brak przejrzystości oraz upolitycznienie, jak i lewicy, wskazującej na systemowy problem finansowania ochrony zdrowia, a także ryzyko przerzucania tej odpowiedzialności na obywateli. Niezależnie od tych dyskusji, WOŚP to nie tylko wsparcie dla służby zdrowia, ale także fenomen społeczny. Co roku miliony ludzi, niezależnie od poglądów czy różnic dzielących ich na co dzień , angażują się w zbiórkę, pokazując siłę solidarności i wspólnoty. Orkiestra promuje wolontariat, buduje postawy prospołeczne i uczy empatii, szczególnie wśród młodszych pokoleń. Trudno podważyć jej ogromny wpływ na społeczeństwo – pozostaje jedną z najbardziej rozpoznawalnych i skutecznych organizacji charytatywnych w Polsce.
[1]Sprawdź, co robimy przez cały rok!, wosp.org.pl, https://www.wosp.org.pl/fundacja, [dostęp: 12.02.2025].
[2]33. Finał WOŚP już za nami”, wosp.org.pl, https://www.wosp.org.pl/aktualnosci/33-final-wosp-za-nami, [dostęp: 11.02.2025]
[3] K. Opolski, M. Zuber, Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce, Warszawa 2021, s. 53.
[4]Ile wynosi składka zdrowotna, gov.pl, 12.10.2021, https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/001052, [dostęp: 11.02.2025].
[5]Rekordowe środki na ochronę zdrowia – w 2024 r. przeznaczymy 190 mld zł, gov.pl, 08.09.2023, https://www.gov.pl/web/premier/rekordowe-srodki-na-ochrone-zdrowia–w-2024, [dostęp: 12.02.2025].
[6] Ust. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, art. 131 c.
[7] K. Opolski, M. Zuber, Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce, Warszawa 2021, s. 53.
[8]Pieniądze WOŚP a budżet NFZ. Te wykresy świadczą o ignorancji lub celowej manipulacji, TVN24 01.02.2023, https://konkret24.tvn24.pl/polska/wielka-orkiestra-swiatecznej-pomocy-2023-pieniadze-wosp-a-budzet-nfz-te-wykresy-swiadcza-o-ignorancji-lub-celowej-manipulacji-st6720572, [dostęp: 12.02.2025].
[9]WOŚP zwiększa udział w finansowaniu szpitali. Państwo daje mniej niż obiecuje, Business Insider 25.01.2025, https://businessinsider.com.pl/finanse/wosp-zwieksza-udzial-w-finansowaniu-szpitali-panstwo-daje-mniej-niz-obiecuje/2jjmf5g [dostęp: 12.02.2025].
[10]Koniec aukcji WOŚP. Owsiak ujawnił, ile pieniędzy zebrano, Fakt 11.02.2025, https://www.fakt.pl/pieniadze/koniec-aukcji-wosp-owsiak-ujawnil-ile-pieniedzy-zebrano/sf51egr, [dostęp: 15.02.2025].
[11]Śniadanie, spinki, wspólne gotowanie, zwiedzanie Sejmu. Co politycy przekazali na WOŚP, Onet.pl 24.01.2025, https://wiadomosci.onet.pl/kraj/co-politycy-dali-na-aukcje-na-rzecz-wosp-najciekawsze-oferty/rwtsf44 [dostęp: 12.02.2025].
[12] Ustawa z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych.
[13]“WOŚP i “kasa dla powodzian”. Jak jest wydawana, TVN24, 07.01.2025, https://konkret24.tvn24.pl/polska/wielka-orkiestra-swiatecznej-pomocy-i-kasa-dla-powodzian-jak-jest-wydawana-st8248944, [dostęp: 11.02.2025].
[14]Kanał Zero, WOŚP i Owsiak: Narodowa duma czy wstyd? Dymek komentuje, YouTube, 15.01.2025, https://www.youtube.com/watch?v=GiHltchW6MY [dostęp: 12.02.2025].
[15]Finansowanie Pol’and’Rock Festival. Środki pochodzą z finału WOŚP?, Demagog.org.pl 04.08.2023, https://demagog.org.pl/wypowiedzi/finansowanie-polandrock-srodki-pochodza-z-finalu-wosp/ [dostęp: 12.02.2025].