Rozłam w Lewicy
Pod koniec października 2024 roku, a więc niespełna rok od wyborów parlamentarnych, doszło do poważnego rozłamu wewnątrz klubu parlamentarnego Lewicy – wówczas jego szeregi opuściła partia Razem. Wcześniej, na znak protestu z ugrupowania Adriana Zandberga odeszło pięć parlamentarzystek: Magdalena Biejat (dotychczas współprzewodnicząca partii), Joanna Wicha, Dorota Olko, Daria Gosek-Popiołek i Anna Górska. Głównym powodem była odmienna wizja prowadzenia polityki – Lewica wchodzi w skład koalicji rządowej, a partia Razem od początku do niej nie należała. Tak rażące różnice w obrębie jednego klubu doprowadziły do jego rozpadu[1]. W kontekście zbliżających się wyborów prezydenckich pojawia się pytanie: ile kandydatur kojarzonych z lewą stroną sceny politycznej ostatecznie znajdzie się na listach wyborczych?
Kim są kandydaci, ich doświadczenie, osiągnięcia
Rada Krajowa Nowej Lewicy podjęła decyzję, że to wicemarszałkini Senatu, Magdalena Biejat zostanie kandydatką na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Co wiemy o niej samej i jej politycznym doświadczeniu? Na wstępie warto zaznaczyć, że opisywana polityczka działała w partii Razem od 2015 roku, w 2022 roku została jej współprzewodniczącą, aż ostatecznie wystąpiła z niej w październiku 2024 roku. W wyborach samorządowych w 2018 roku wystartowała do Rady Dzielnicy Praga-Północ z listy komitetu wyborczego Jana Śpiewaka – „Wygra Warszawa”, jednak nie wygrała miejsca w organie. Sukcesu nie odniosła też w 2019 roku jako kandydatka Lewicy Razem do Parlamentu Europejskiego. Z kolei w wyborach parlamentarnych w tym samym roku uzyskała mandat poselski, startując z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Po sukcesie wyborczymi owocnej IX kadencji Sejmu, Biejat została wiceprzewodniczącą klubu Lewicy. Wtedy również mianowano ją przewodniczącą Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, co wzbudziło sprzeciw posłów większości parlamentarnej, należących do Prawa i Sprawiedliwości. Ostatecznie na ich wniosek została z tej funkcji odwołana. W wyborach samorządowych w 2024 roku ubiegała się o urząd Prezydenta m.st. Warszawy i zdobyła 12,86% głosów, co dało jej trzecią pozycję spośród sześciu. Ciekawość może wzbudzać wykształcenie Magdaleny Biejat – z zawodu tłumaczki literatury hiszpańskojęzycznej. Dziewiętnaście lat temu skończyła socjologię na Uniwersytecie w Grenadzie, a rok później, podyplomowo, zarządzanie organizacjami pozarządowymi, studia prowadzone przez Collegium Civitas i Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. Od 2012 do 2019 roku działała w Pracowni Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”, współdziałała również z Helsińską Fundacją Praw Człowieka i Fundacją im. Stefana Batorego. W ramach wolontariatu pomagała ludziom w kryzysie bezdomności[2].
Przy takim rozwoju wydarzeń łatwo było przewidzieć, że kandydatem Razem zostanie Adrian Zandberg. Polityk ten zyskał ogólnopolską rozpoznawalność dopiero przed wyborami parlamentarnymi w 2015 roku, jednak działał w polityce już dużo wcześniej. Gdy ukończył liceum, dołączył do młodzieżowej organizacji przy Unii Pracy. Był również jednym z organizatorów protestów przeciwko zlikwidowaniu nieodpłatnych studiów czy wysłaniu polskich wojskowych do Iraku. Opuszczenie przez niego UP w 2005 roku to wyraz sprzeciwu wobec przyjmowania liberalnej polityki koalicjanta, SLD. Co ciekawe, jako jeden z pierwszych w Polsce korzystał z internetu. W 2002 roku zdobył tytuł magistra historii na Uniwersytecie Warszawskim, a w 2007 roku dołączył do grona doktorów. Studiował także prawo, którego nie ukończył. Przed zawodową karierą poselską był pracownikiem Wydziału Kultury Japonii Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych i Wyższej Szkoły Komunikowania, Politologii i Stosunków Międzynarodowych. W maju 2015 roku znalazł się wśród założycieli partii Razem i w jej zarządzie krajowym. W jesiennych wyborach nie udało się jednak partii przekroczyć progu wyborczego. Posłem został dopiero w 2019 roku, kiedy Razem startowała z list SLD. W czerwcu 2024 roku odrzucił możliwość bycia wicepremierem w rządzie Donalda Tuska bez gwarantowanej umową koalicyjną realizacji postulatów Lewicy, takich jak chociażby program publicznego budownictwa mieszkaniowego[3].
Obietnice i programy
Chociaż kampania wyborcza dopiero się rozpoczyna, możemy już wyodrębnić obietnice i zarysy programów poszczególnych kandydatów. Magdalena Biejat w połowie grudnia zadeklarowała, że jako głowa państwa podpisałaby ustawę o równości małżeńskiej, umożliwiającą także adopcję dzieci parom jednopłciowym. Oświadczyła, że nie podpisałaby ustawy wprowadzającej kredyt 0%. Śledząc wypowiedzi kandydatki można zauważyć ostrożne podejście do integracji europejskiej: jej zdaniem Polska nie powinna przyjmować waluty euro, ale jednocześnie utworzenie europejskiej armii byłoby dobrym pomysłem. Zadeklarowała też swoje poparcie dla ścisłej współpracy członków Unii Europejskiej oraz jej pogłębiania. Zaproponowała przyjęcie przez kraje UE jednego poziomu pensji minimalnej w odniesieniu do wskaźnika PKB[4]. Podczas swojej konwencji mówiła o jednym z kluczowych pomysłów Lewicy, programie budowy samorządowych mieszkań, których wynajem miałby być niedrogi. Jednocześnie obiecała złożenie projektu ustawy zakładającej wprowadzenie maksymalnego limitu marż bankowych na kredytach hipotecznych. Był to jeden z niewielu konkretów, które padły podczas konwencji. Kandydatka zadeklarowała, że Polska musi być silna militarnie i musi w razie potrzeby obronić się sama, dlatego Lewica chce utrzymania obecnego poziomu inwestycji w zbrojenia[5]. Proponowała ogółowi kandydatów porozumienie, które zakładałoby, że siły polityczne mówią w tej sferze jednym głosem i rezygnują z wykorzystywania obronności w kampanii wyborczej. Wskazała na konieczność wybudowania systemu obrony cywilnej. Mówiła również o potrzebie dostępu do szpitali, mieszkań czy żłobków. Zaznaczyła, że na bezpieczeństwo składają się także: pierwszorzędność edukacji, innowacyjność gospodarcza czy dobrze działający transport publiczny. Jeśli chodzi o sprawy dotyczące środowiska, to według wicemarszałkini Senatu, Polska powinna postawić na niskokosztową, nieemisyjną, ekologiczną energię i sieć elektrowni atomowych, a już na pewno odejść od opierania polskiej energetyki na węglu[6]. W wywiadzie dla Polsat News Biejat skrytykowała pomysł ograniczenia 800+ dla Ukraińców tłumacząc, że takie rozwiązanie uderzyłoby przede wszystkim w dzieci[7]. Na chwilę obecną w kampanii Magdaleny Biejat jest stosunkowo niewiele konkretów, a sama kandydatka mówi głównie o deklaracjach, które nie przedstawiają rozwiązań. Na konwencji, 2 lutego, polityczka zaprezentowała swoje hasło wyborcze: „Łączy nas więcej”. Wskazała również, że, mimo różnic między Polakami a innymi Europejczykami, warto dostrzegać to, co łączy.Jej zdaniem świadczy to o sile danej grupy społecznej, np. pracownicy są silniejsi w związkach zawodowych. Biejat przypomniała też, że państwa zrzeszone w UE potrafią współdziałać w sytuacji kryzysowej – chociażby podczas pandemii COVID-19. Powiedziała też, że niepokoi ją to, że jej kontrkandydaci chcą się upodabniać do Trumpa[8]. Zadeklarowała również, że nie bałaby się przeciwstawić obecnemu prezydentowi Stanów Zjednoczonych. Wskazała, że nadrzędność polskiego interesu będzie pierwszym, o co zadba oraz że Polska powinna wykorzystać wewnętrzne kryzysy w Niemczech i Francji, aby wpłynąć na europejską politykę energetyczną, cyfrową, technologiczną, migracyjną, klimatyczną, a także dotyczącą rynku pracy i bezpieczeństwa.Do kwestii najistotniejszych będzie należeć bezpieczeństwo informacyjne, w tym walka z dezinformacją, w czym mają pomóc rozwiązania prawne stawiające negatywnym zjawiskom tamę[9].
Drugi kandydat z lewej strony sceny politycznej, Adrian Zandberg, od samego startu podkreśla, że zdecydował się na start w wyborach prezydenckich ze względu na zmęczenie trwającym dwie dekady konfliktem Tuska i Kaczyńskiego. Uważa też, że oddawanie głosu na PiS i Koalicję Obywatelską jest równoznaczne z przekazaniem władzy ich liderom.. Najważniejsze elementy programu kandydata Razem to kwestie związane z energetyką, bezpieczeństwem zdrowotnym i ochroną zdrowia. Niezawodnym źródłem ekologicznej i niskokosztowej energii ma być 8 bloków atomowych po 1,5 GW mocy. Finansowanie zadań związanych z polityką zdrowotną na poziomie 8% PKB ma być możliwe dzięki walce z korupcją i opodatkowaniu bogatych podmiotów omijających konieczność płacenia podatków. Polityk Razem w wielu wypowiedziach skupia się na negatywnym ocenianiu rządu. Skupia się też na krytyce poglądów kandydata Konfederacji, Sławomira Mentzena, oraz wskazuje, że Razem jest jedynym godnym zaufania ugrupowaniem, jeśli chodzi o prawa kobiet. Warto zaznaczyć, że poparcia Zandbergowi udzielił działacz społeczny Piotr Ikonowicz[10]. Sam kandydat jednocześnie podkreśla, że Razem jest w opozycji zarówno wobec PiS-u, jak i wobec rządu oraz deklaruje, że nie ma zamiaru mówić w kampanii o swoich przeciwnikach[11]. Na jednej z konferencji prasowych mówił o kluczowości produkcji stali dla rozwoju energetyki jądrowej i odnawialnej, a także dla wdrożenia programu budowy mieszkań. Podkreślił, że sprowadzanie produktów hutniczych z krajów, które nie przestrzegają norm środowiskowych, nie jest polityką ekologiczną, a gospodarczym frajerstwem. Wskazał, że zadbanie o to leży w polskim interesie, a krajowe hutnictwo napotyka trudności chociażby przez nieuczciwą konkurencję na arenie międzynarodowej. Polityk zauważył konieczność powstania strategii przemysłowej z założeniem konkurencyjności wspieranej technologią najnowszej generacji, osiągnięciami naukowymi i nowatorskością. Według niego hutnictwo potrzebuje niezawodnych źródeł energii atomowej i odnawialnej, a także przetwarzania złomu w większym stopniu w trakcie produkcji. Ostrzegł również, że jeśli w przeciągu najbliższych lat w Polsce nie powstaną elektrownie atomowe, jeśli nie zbudujemy ośmiu bloków jądrowych, będących w stanie szybko zastąpić dzisiejszą węglową bazę systemu elektroenergetycznego, to w wielu gałęziach gospodarki będą czekały nas masowe zwolnienia[12]. Na początku lutego Zandberg zaskoczył swoim pomysłem na kampanię, a mianowicie streamując grę Dark Souls III, odpowiadał na pytania i w tym samym czasie pozyskiwał środki na związkowca walczącego o przywrócenie do pracy. W trakcie streama zdecydował się na porównanie jednego z ministrów, Krzysztofa Paszyka, do demona – postaci z gry: To wygląda jak relatywnie niegroźni posłowie koalicji rządzącej. Ale wystarczy podejść bliżej, żeby zorientować się, że ten przemiły poseł, który wygląda na demokratę, człowieka postępowego oraz nie-pisowca, jest w swojej istocie naprawdę… ministrem Paszykiem z PSL, który nie robi nic innego, tylko chce zniszczyć wasze życie, i rozdać pieniądze z budżetu państwa deweloperom – mówił Zandberg[13].
Na chwilę obecną nie ma zasadniczych różnic w poglądach prezentowanych przez oboje kandydatów z wyjątkiem oceny działań rządu.
Analiza szans i możliwe scenariusze wyborcze
Zarówno Magdalena Biejat, jak i Adrian Zandberg mają niewielkie szanse na wejście do drugiej tury wyborów, a tym bardziej na wygraną w prezydenckim wyścigu. W styczniowym sondażu IBRiS dla „Polityki” wyniki wyglądały następująco: 38,9% poparcia dla Rafała Trzaskowskiego, 27,1% dla Karola Nawrockiego. Sławomir Mentzen uzyskał 8,9%, a Szymon Hołownia 6,4%. Dopiero piąte miejsce zajęła Magdalena Biejat z 4,2% poparcia. Dalej: Krzysztof Stanowski 2,5%, Grzegorz Braun – 1,4%, Marek Jakubiak – 1,2% i na końcu Adrian Zandberg z poparciem 0,9%[14]. Jeden z polityków Nowej Lewicy, Andrzej Szejna, ocenił, że Magdalena Biejat w majowych wyborach prezydenckich zdobędzie znacząco lepszy wynik niż Adrian Zandberg i będzie to koniec partii Razem[15]. Według autorki wicemarszałkini Senatu walczy o trzecie miejsce w tegorocznych wyborach oraz uzyskanie lepszego wyniku niż kandydaci lewicy w tych poprzednich. W 2020 roku Robert Biedroń uzyskał 2,22% głosów[16], a Magdalena Ogórek w 2015 roku – 2,38% głosów[17]. Adrian Zandberg, jak i samo Razem, walczy o przetrwanie na polskiej scenie politycznej oraz głosy osób rozczarowanych polityką obecnego rządu. O tych wyborców będą walczyć również kandydaci o prawicowym profilu: Sławomir Mentzen oraz Krzysztof Stanowski. Na korzyść Magdaleny Biejat przemawia dobry wynik w wyborach na Prezydenta m.st. Warszawy. Warto zaznaczyć, że portal „Demagog” ocenia większość wypowiedzi kandydatki jako prawdziwe[18], chociaż wysokim wskaźnikiem prawdomówności może się pochwalić też Adrian Zandberg[19].
Podobne poglądy, ale różne cele – takie wnioski nasuwają się po przeanalizowaniu obu kandydatur.
[1] M. Waluś, Wielki rozłam w partii Razem. Grupa polityczek opuszcza szeregi, Onet Wiadomości, https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/zwrot-akcji-na-lewicy-zaskakujaca-decyzja-polityczek-razem/qfwcqec?utm_source=pl.search.yahoo.com_viasg_wiadomosci&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=undefined&utm_v=2 [dostęp: 1.02.2025].
[2]Kandydatka Nowej Lewicy w wyborach prezydenckich. Kim jest Magdalena Biejat?, Polska Agencja Prasowa, https://www.pap.pl/aktualnosci/kandydatka-nowej-lewicy-w-wyborach-prezydenckich-kim-jest-magdalena-biejat?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR1tX3lJbpAyyWGwHYWUxTeAqCZetLHNC7D9DFjXuTMWMXDhDMTgiqrcbAk_aem_cNckf1gHySkDK-RxvRyJng [dostęp: 1.02.2025].
[3]Programista, historyk i twórca Razem. Kim jest Adrian Zandberg, Onet Wiadomości, https://wiadomosci.onet.pl/kraj/adrian-zandberg-kim-jest-kandydat-na-prezydenta-polski/x2c8tjw [dostęp: 1.02..2025].
[4]Adopcja dzieci przez pary jednopłciowe. „Podpisałabym ustawę”, TVP Info, https://www.tvp.info/84067703/magdalena-biejat-poglady-kandydatki-lewicy-jako-prezydent-podpisalaby-ustawe-o-adopcji-dzieci-przez-pary-jednoplciowe-nie-podpisalaby-ustawy-o-kredycie-0-proc?fbclid=IwY2xjawIK2lhleHRuA2FlbQIxMAABHSUZQfI6kAa5klQk3s5llew_249bUVO_vKubzehnT3BA80vjotbbfXoF0A_aem_lO50u5Uw3-JtJY3hGzOAhw [dostęp: 1.02.2025].
[5]D. Sitnicka, A. Szczęśniak,; „Dziewczyna z sąsiedztwa” obiecuje obciąć zyski banków. A co zyska Lewica, wystawiając Biejat?, OKOPress, https://oko.press/dziewczyna-z-sasiedztwa-obiecuje-obciac-zyski-bankow-a-co-zyska-lewica-wystawiajac-biejat?fbclid=IwY2xjawIK3VZleHRuA2FlbQIxMAABHYT1PZWa3bBatfn3TPWTKTlDwdlkfWDD2mND4-K6QADGAnmAUSuc_7JT0w_aem_uC390sy048F578xA3aO0Aw, [dostęp: 1.02.2025]
[6]D. Sitnicka, A. Szczęśniak, „Dziewczyna z sąsiedztwa” obiecuje obciąć zyski banków. A co zyska Lewica, wystawiając Biejat?, OKOPress, https://oko.press/dziewczyna-z-sasiedztwa-obiecuje-obciac-zyski-bankow-a-co-zyska-lewica-wystawiajac-biejat?fbclid=IwY2xjawIK3VZleHRuA2FlbQIxMAABHYT1PZWa3bBatfn3TPWTKTlDwdlkfWDD2mND4-K6QADGAnmAUSuc_7JT0w_aem_uC390sy048F578xA3aO0Aw [dostęp: 1.02.2025].
[7] Polsat News,„⟪Mocno skręciła w prawo⟫. Biejat o kampanii wyborczej”, YouTube, 31.01.2025,
https://www.youtube.com/watch?v=DHdP1emLydE&t=400s [dostęp: 2.02.2025].
[8]Magdalena Biejat przedstawiła hasło wyborcze i skomentowała działania Trumpa, Polska Agencja Prasowa, https://www.pap.pl/aktualnosci/magdalena-biejat-przedstawila-haslo-wyborcze-i-skomentowala-dzialania-trumpa-nasze [dostęp: 4.02.2025].
[9]Ibidem.
[10]M. Tomasik, Adrian Zandberg włącza się w wyścig prezydencki. „Były obawy, ale partia Razem odżywa”, Polityka, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/2284871,1,adrian-zandberg-wlacza-sie-w-wyscig-prezydencki-byly-obawy-ale-partia-razem-odzywa.read?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR2E9T2Vmt2wWrX590z1kyk5Q8HZZH1gw9pjQ-PiukAAxgJ5gFErnP-yU9M_aem_uC390sy048F578xA3aO0Aw [dostęp: 4.02..2025].
[11]Zandberg: podczas kampanii nie chcę rozmawiać o kontrkandydatach, chcę rozmawiać o sprawach, Polska Agencja Prasowa, https://www.pap.pl/aktualnosci/zandberg-podczas-kampanii-nie-chce-rozmawiac-o-kontrkandydatach-chce-rozmawiac-o-0?fbclid=IwY2xjawIK7rpleHRuA2FlbQIxMAABHYXHtakLuWoUbg3qed67JnEYUpXRqzQil3pBakc_5Hmwz5h34xAHM133aw_aem_jhAyoXUlb5wqoFN6qbfFnQ [dostęp: 4.02.2025].
[12]„Frajerstwo”. Zandberg uderza w Brukselę, Money.pl, https://www.money.pl/gospodarka/frajerstwo-zandberg-uderza-w-rzad-7119818211441472a.html [dostęp: 4.02.2025].
[13]Zandberg streamował Dark Souls i odpowiadał na pytania. Wyzwanie chyba go przerosło, oprac. J. Bojakowski, Wprost, https://www.wprost.pl/polityka/11922810/wybory-prezydenckie-adrian-zandberg-gral-w-dark-souls-iii-na-streamie.html; [dostęp: 3.02.2025].
[14]Nowy sondaż prezydencki. Jeden kandydat „stale równa w dół”, Onet Wiadomości, https://wiadomosci.onet.pl/kraj/nowy-sondaz-prezydencki-jeden-kandydat-stale-rowna-w-dol/d373q1f?utm_source=pl.search.yahoo.com_viasg_wiadomosci&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=undefined&utm_v=2; [dostęp: 29.01.2025].
[15]A. Kowarzyk, Szejna: Biejat zdobędzie lepszy wynik niż Zandberg. „To będzie koniec Partii Razem”, Polska Agencja Prasowa, https://www.pap.pl/aktualnosci/szejna-biejat-zdobedzie-lepszy-wynik-niz-zandberg-bedzie-koniec-partii-razem?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR1tX3lJbpAyyWGwHYWUxTeAqCZetLHNC7D9DFjXuTMWMXDhDMTgiqrcbAk_aem_cNckf1gHySkDK-RxvRyJng [dostęp: 9.02.2025].
[16]Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 2020 r., Państwowa Komisja Wyborcza, https://prezydent20200628.pkw.gov.pl/prezydent20200628/ [dostęp: 10.02.2025].
[17]Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 2015r., Państwowa Komisja Wyborcza, https://prezydent2015.pkw.gov.pl/319_Pierwsze_glosowanie.html [dostęp: 10.02.2025].
[18]Wypowiedzi, Demagog, https://demagog.org.pl/osoba/magdalena-biejat/ [dostęp: 10.02.2025].
[19] Wypowiedzi, Demagog, https://demagog.org.pl/osoba/adrian-zandberg/ [dostęp: 10.02.2025].